Nelson en Winnie
Nelson Mandela is drie keer getrouwd geweest. Zijn eerste vrouw, Evelyn Mase, leerde hij in de jaren 40 kennen, toen zij in Johannesburg studeerde voor verpleegster. Met Evelyn kreeg Mandela vier kinderen; zonen Thembekile en Makgatho en dochter Makaziwe, die werd vernoemd naar haar zusje die na negen maanden was overleden. In 1957 ging het koppel uit elkaar, de kinderen bleven bij Evelyn. Thembi kwam tijdens zijn vaders gevangenschap bij een auto-ongeluk om het leven.
Een jaar later trouwde Mandela met de 16 jaar jongere Winnie Nomzalo Madikizela, een maatschappelijk werkster. Ze kregen twee dochters, Zenani en Zindziswa, en werkten ze nauw samen op politiek gebied.
Militante Winnie
In de periode waarin Mandela werd beziggehouden door de tegen hem aangespannen rechtszaken en tijdens zijn gevangenschap, vervulde Winnie meer en meer een politieke rol. Ze was een van de weinigen die Mandela tijdens zijn verblijf op Robbeneiland mocht bezoeken. Uit de brieven die Mandela in die periode naar huis stuurde, blijkt hoeveel hij van haar hield, iets wat ook blijkt in zijn autobiografie.
Tijdens Mandela's gevangenschap zouden Winnie's politieke opvattingen ernstig verharden. De voortdurende intimidatie en pesterijen van de autoriteiten maakten de periode voor haar uitermate zwaar, zeker toen ze op grond van haar politieke activiteiten zelf veroordeeld werd tot een gevangenisstraf.
De politieke denkbeelden van Winnie werden steeds agressiever en militanter en haar positie in het ANC werd meer en meer omstreden.
Ontvoeringszaak
Openlijk sprak ze zich uit vóór het vermoorden van collaborateurs en in 1988 kwam ze in opspraak in verband met de ontvoering van vier jongens door de Mandela United Football Club, Winnie's lijfwacht. Eén van de ontvoerde jongens, de 13-jarige Stompie Seipei, werd later vermoord teruggevonden. Winnie heeft altijd ontkend schuld te hebben aan de dood van Seipei.
In 1991 werd ze schuldig bevonden aan ontvoering. Een gevangenisstraf van zes jaar werd in hoger beroep omgezet in een voorwaardelijke straf en een boete. De affaire werd een rem op haar carrière binnen het ANC. Voor Mandela, die zijn vrouw altijd steunde, was de hele kwestie een nachtmerrie.
Scheiding
In hoeverre de affaire-Seipei invloed heeft gehad op de privéverhouding tussen Nelson en Winnie Mandela, is niet bekend. Duidelijk is wel dat de relatie rond 1990 ernstig was bekoeld. In 1992 gingen Nelson en Winnie Mandela uit elkaar, maar de officiële scheiding liet nog enkele jaren op zich wachten omdat Winnie zich ertegen bleef verzetten.
Mandela liet weten sinds zijn vrijlating niet meer in de slaapkamer van zijn vrouw te zijn geweest en zich na hun hereniging de eenzaamste man ter wereld te voelen. Beschuldigingen van overspel vlogen over en weer tijdens de rechtszitting die in 1996 uiteindelijk een einde zou maken aan het huwelijk. Nelson en Winnie Mandela waren 38 jaar getrouwd geweest, waarvan Nelson er 27 in de gevangenis had doorgebracht.
Derde huwelijk
Na zijn officiële scheiding van Winnie bleef Nelson Mandela niet lang alleen. Er was dan ook al enige tijd een andere vrouw in het spel: de 27 jaar jongere Graca Simbine Machel, weduwe van de Mozambikaanse president Samora Machel. De ex-guerrillastrijdster en ex-minister was in eigen land erg geliefd en werd dat ook in Zuid-Afrika. Als trouwdatum werd gekozen voor Mandela's 80ste verjaardag, 18 juli 1998.
In 2005 stierf de zoon van Mandela, Makgatho, aan aids. Ondanks het taboe dat er op de ziekte rust in Zuid-Afrika, sprak Mandela openlijk over aids, waaraan eerder ook zijn schoondochter was overleden. "We moeten de ziekte niet verbergen. Alleen zo wordt het een gewone ziekte als tbc of kanker, en niet iets waarvan men denkt dat je er voor naar de hel zult gaan."