Politie jaagt op 'lone wolf'

Door justitieredacteur Ilan Sluis

De gevaarlijke eenling is een van de grootste dreigingen bij de troonswisseling. De politie jaagt daarom op de lone wolves, of potentieel gevaarlijke eenlingen, zoals ze binnen de opsporingsdiensten heten.

De politie wil met de troonswisseling zo veel mogelijk individuen die een eventueel gevaar vormen in beeld hebben. Of, voor zover ze niet in beeld zijn, ze tijdig uit de massa halen op de dag van de troonswisseling.

Na de aanslag op Koninginnedag in Apeldoorn in 2009 is door diverse opsporings- en inlichtingendiensten als politie en AIVD hard gewerkt om een informatiesysteem op te zetten. Hoe de aanpak precies gaat, wil niemand kwijt. Ook niet Rob Bertholee van inlichtingendienst AIVD die vandaag het jaarbericht van de dienst toelichtte.

In de gaten houden

Maar inmiddels zitten in het informatiesysteem dat is ontwikkeld onder leiding van de Landelijke Eenheid van de Nationale Politie honderd individuen die in de gaten worden gehouden. Een groot deel ervan zal tijdens de troonswisseling 'van straat gehaald' zijn. Erwin L., die een waxinelichthouder naar de Gouden Koets gooide tijdens Prinsjesdag in 2010, zit bijvoorbeeld al vast. Officieel niet wegens de troonswisseling, maar hij blijft wel vast tot na 30 april.

Volgens bronnen van de NOS zijn diverse personen al thuis bezocht de afgelopen dagen, met de mededeling: we houden je in de gaten.

Informatie

Jelle van Buuren deed voor het Centre for Terrorism and Counterterrorism in Den Haag onderzoek naar de aanpak van potentieel gevaarlijke eenlingen. Het systeem om lone wolves tegen te houden bestaat volgens hem uit een aantal componenten. "Vaak is op lokaal niveau informatie aanwezig over potentieel gevaarlijke figuren. Die informatie moet op landelijk niveau beschikbaar zijn", zegt hij. Daar is dus in zeker honderd gevallen inmiddels voor gezorgd.

"Voor belangrijke dagen, zoals Koninginnedag, straks Koningsdag, 4 of 5 mei en Prinsjesdag wordt per individu bekeken welke maatregel moet worden genomen. Bijvoorbeeld in de cel zetten of laten opnemen in een ggz-instelling. De overheid zoekt de grenzen van de wet op of gaat er zelfs bewust overheen. Zelfs wordt soms een agent bij iemand in huis gezet tijdens zo'n dag. Dat is bijvoorbeeld in 2010 bij het bezoek van de koningin aan Middelburg gebeurd."

Afwijkend gedrag spotten

Dat is de zachte, preventieve kant van de aanpak. Ook op een belangrijke dag zelf, zoals de troonswisseling op 30 april, worden maatregelen genomen. Zo zijn er in Nederland inmiddels zo'n 1500 spotters opgeleid die in de mensenmassa 'afwijkend gedrag' moeten detecteren. In Amsterdam zal een nog onbekend aantal spotters in burger rondlopen.

Maar volgens Van Buuren is het systeem allesbehalve feilloos. Er zit een aantal momenten in dat informatie niet of verkeerd wordt doorgegeven. Dat begint bij de politiemedewerker zelf. Zet die alles wel goed in het systeem en wordt dat vervolgens allemaal foutloos doorgekoppeld naar systemen van andere diensten? Dat is niet in alle gevallen zeker.

Bovendien zijn bij de informatievoorziening ook instanties betrokken die met andere zaken bezig zijn dan opsporing. "Ggz-instellingen bijvoorbeeld of scholen. Die zijn bezig met zorg voor patiënten of leerlingen en denken niet altijd aan het doorgeven van signalen aan de politie. Zij vinden zichzelf ook geen verlengstuk van de politie."

Moeilijk profiel

Hoe voorbereid de politie ook is voor de troonswisseling en hoeveel maatregelen er ook genomen zijn, de kans dat een potentieel gevaarlijke eenling tijdens de troonswisseling ook echt gevaarlijk wordt, is nog altijd aanwezig.

Een ding wilde AIVD'er Bertholee wel kwijt: "Het lastige is dat er niet een profiel van dit soort dreigers te maken is", zegt hij. "Anders zou het wel makkelijk zijn om ze op te sporen."