'Juliana bezorgd om school Beatrix'

Door Koninklijk Huis-verslaggever Kysia Hekster

Koningin Juliana heeft er bewust voor gekozen om haar dochters van de Kees Boekeschool in Bilthoven te halen. Uit twee brieven uit 1951 van koningin Juliana blijkt dat prinses Beatrix' persoonlijkheid op 13-jarige leeftijd "in een knoop zat" en dat het ook met de andere dochters niet goed ging op de Werkplaats Kindergemeenschap in Bilthoven.

De tot nu toe onbekende brieven aan onderwijsvernieuwer Boeke kwamen aan het licht tijdens onderzoek van Daniela Hooghiemstra. Die promoveert vandaag op het leven van Boeke met het boek 'De geest in dit huis is liefderijk. Het leven en de Werkplaats van Kees Boeke (1884-1966)'.

In 1951 verlaten de prinsesjes voortijdig de school van Kees Boeke. Tot nu toe werd aangenomen dat vooral prins Bernhard daarin een rol speelde. Maar volgens promovenda Daniela Hooghiemstra klopt dat beeld maar ten dele. "Uit de brieven van Juliana aan Kees Boeke die ik vond, blijkt niet dat het alleen de wil van Bernhard was. Juliana komt over als een zeer zelfstandige vrouw die haar eigen keuzes maakt."

Leerachterstand

In de brieven schrijft de koningin aan Boeke over de leerachterstand van Irene, over het karakter van Margriet dat niet zou passen bij de Werkplaats en over haar oudste dochter Beatrix. "Evenwel hebben wij moeten constateren, dat Trix' persoonlijkheid in een knoop zat, die wel precies het tegendeel was van de harmonische ontwikkeling die u nastreeft. Die 'knoop' was niet dan zeer ten dele aan de W.P. te wijten - maar toch mede, naar ons inzicht als ouders."

De prinsessen vervolgen hun onderwijs aan het Incrementum, een speciaal voor hen ingerichte afdeling van het Baarns Lyceum.

In 1945 waren de prinsesjes in Nederland teruggekeerd na hun verblijf in Canada tijdens de Tweede Wereldoorlog. Juliana besloot hen toen naar de Werkplaats Kindergemeenschap van onderwijsvernieuwer Boeke in Bilthoven te sturen. Die streefde niet alleen hervorming van het onderwijs na, maar zag zelfs mogelijkheden voor het stichten van een heel nieuwe wereldorde.

Anti-autoritair

De keuze voor de Werkplaats was niet geheel onomstreden. Op de school heerst een anti-autoritair klimaat. Er bestaan geen leraren maar 'medewerkers', geen leerlingen maar 'werkers'. En die werkers onderhouden hun school zelf, bepalen in onderling overleg met de medewerkers hun onderwijsprogramma voor die dag en beginnen 's ochtends met het schoonmaken van het klaslokaal, zo is te zien op foto's van de kroonprinses die de ramen lapt en de bezem ter hand neemt.

Prinses Beatrix, dan 7, en haar zussen Margriet en Irene lijken het er naar hun zin te hebben. In het boekje 'Bij de prinsesjes' uit 1948, dat verscheen om kinderen te laten kennismaken met de prinsesjes, staat bijvoorbeeld te lezen: "Trix, Ireentje en Pietie (Margriet, KH) vinden ´t heerlijk in de Werkplaats! Trix schrijft prachtige opstellen en weet je wat zij nog meer kan? Versjes maken, jazeker! En ze maakt er nog muziek bij ook. Had je dát gedacht van die robbedoes? (?) De prinsesjes vinden ook de schoolavondjes met toneelspelen enig, ze doen er zelf hard aan mee".

Kinderleger

Tijdens het 'propjes rapen' vond de prinses eens een briefje waarop stond: "Trix en Bennie zijn gek", zo staat ook te lezen in het boekje. Een kinderleger met Beatrix als aanvoerster wist wel wat er met de dader moest gebeuren. "We doen net alsof we hem aan een boom binden, aan zijn voeten maken we een reuzestapel van brandhout en we zullen hem zeggen dat we hem in brand steken als hij niet belooft dat hij zulke rare dingen nooit van zijn leven meer zal schrijven!"

Hooghiemstra (1967) vond de twee brieven in het archief van Boeke in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Ze kreeg toestemming van de inmiddels overleden Candia Boeke, een van de dochters van Kees Boeke, om ook het gesloten deel met de koninklijke correspondentie te bestuderen voor haar promotieonderzoek.