Archeologische datering verbeterd

Wetenschappers zijn erin geslaagd de koolstofdatering aan te scherpen dankzij sedimentlaagjes uit een Japans meer. Door bodemlaagjes uit het Suigetsu-meer als jaarringen te bestuderen kon de bestaande datering worden aangescherpt.

"We hebben nu een stap in betrouwbaarheid gemaakt van millennia naar een paar honderd jaar", zegt de Groningse hoogleraar Hans van der Plicht. Hij was betrokken bij het onderzoek, dat vandaag in Science werd gepubliceerd.

IJken met eiken

Bij koolstofdatering, een methode die bijvoorbeeld wordt gebruikt om de ouderdom van archeologische vondsten te achterhalen, wordt gekeken naar het radioactieve isotoop C14. Omdat het isotoop met een vaste snelheid zijn radioactiviteit verliest, is terug te rekenen hoe oud het materiaal is.

Het probleem met deze methode zijn de fluctuaties in de hoeveelheid C14 die in de natuur voorkomt. Als er daardoor meer C14 werd opgenomen, kan een vondst jonger lijken. Om dat verschil te kunnen berekenen , moet de methode geijkt worden met objecten waarvan de leeftijd bekend is.

"Dat doen we traditioneel met jaarringen van bomen, want die kun je terugtellen. IJken met eiken noemen we dat", legt Van der Plicht uit. "Maar dat houdt rond 12.000 jaar geleden op, want tijdens de laatste IJstijd waren er in grote delen van het noordelijk halfrond geen bomen."

Neanderthalers

Het Japanse meer biedt uitkomst, omdat daar elk jaar een laagje sediment van algen aankoekte op de bodem. "Dat zijn ook een soort jaarringen, je kunt zomer en winter zien aan de kleurverschillen. Door takjes, blaadjes en insectjes die in je die laagjes vindt te dateren met C14, kun je de link maken." De C14-concentratie is immers overal op de wereld gelijk. Is de C14 in bijvoorbeeld Sneek bekend, dan is die te linken aan de corresponderde C14-concentratie in Japan.

Op deze manier is een kalender gemaakt die 52.800 jaar teruggaat. "Dat is een archeologisch spannende tijd, want dan verschijnt de moderne mens in Europa en neemt het aantal neanderthalers af. Als je een skelet vindt, dan wil je dat heel goed kunnen dateren, want het is belangrijk of het 35.000 jaar geleden gebeurde of 34.500."