Tien jaar na overlijden prins Claus

Vandaag is het tien jaar geleden dat prins Claus, de echtgenoot van koningin Beatrix, overleed. De NOS zendt op donderdag 11 oktober een documentaire uit over de prins onder de titel 'De hand van Claus'. Het programma biedt een terugblik op het leven van de prins aan de hand van archiefbeeld en interviewfragmenten.

Prins Claus overleed op 6 oktober 2002 op 76-jarige leeftijd aan de gevolgen van de ziekte van Parkinson en een longontsteking. De laatste jaren van zijn leven was de gezondheid van de prins zwak. Een van de laatste keren dat hij in de openbaarheid trad, was tijdens het huwelijk van zijn oudste zoon prins Willem-Alexander en prinses Máxima, op 2 februari 2002.

Prins Claus was aan het einde van zijn leven het populairste lid van het koninklijk huis. Zijn imago van kwetsbare en enigszins tragische figuur in de schaduw van Beatrix had hij in de laatste jaren weten bij te stellen, mede door een aantal spraakmakende optredens. Zo wierp hij tijdens een door hem gegeven lezing in 1998 zijn stropdas af als protest tegen het strakke keurslijf. Ook zijn oprechte betrokkenheid bij Afrika, zijn humor en een paar openhartige interviews hebben bij velen de indruk achtergelaten van een sympathieke en integere man.

Wantrouwen

In 1965 waren de reacties in Nederland nog verdeeld, toen duidelijk werd dat troonopvolgster Beatrix haar zinnen had gezet op de Duitse diplomaat Claus von Amsberg. De Tweede Wereldoorlog lag nog vers in het geheugen en het feit dat Claus kortstondig lid was geweest van de Hitlerjugend voedde het wantrouwen tegen deze huwelijkskandidaat.

Een commissie onder leiding van dr. Lou de Jong van het toenmalige Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie onderzocht in opdracht van de regering het oorlogsverleden van Claus. Daaruit bleek dat Claus, ondanks zijn kortstondige inzet bij de Duitse Wehrmacht, geen oorlogsmisdaden verweten konden worden. De weg naar een huwelijk was vrij.

Door een unieke verlovingsaankondiging op 28 juni 1965, een rechtstreeks interview waarvoor Claus een minuut Nederlands uit het hoofd leerde, slaagde Claus erin sympathie te winnen bij een groot deel van het Nederlandse volk. Desondanks werd de rijtoer op de huwelijksdag op 10 maart 1966 in Amsterdam verstoord door een rookbom.

Adviseur

Hoewel Claus er gedurende zijn huwelijk moeite mee had dat hij als prins-gemaal geen eigen carrière kon opbouwen, ontwikkelde hij zich wel tot een van de belangrijkste adviseurs van Beatrix. Meer dan eens heeft de koningin zich laten ontvallen dat ze zich haar werk als vorstin niet goed kon voorstellen zonder haar echtgenoot als steun en toeverlaat. Volgens ingewijden was Claus ook de enige die de 'eigenzinnige' Beatrix op belangrijke momenten kon corrigeren. Het echtpaar deelde daarnaast een grote belangstelling voor kunst en cultuur.

De gelukkigste jaren brachten Claus en Beatrix naar eigen zeggen door op kasteel Drakensteyn in Lage Vuursche, met hun drie opgroeiende zonen. Na de inhuldiging van Beatrix in 1980 verhuisde het gezin naar paleis Huis ten Bosch in Den Haag. Niet veel later bleek Claus te lijden aan depressies, waarvoor hij vanaf 1982 werd behandeld in een Nederlandse en Zwitserse kliniek. Regelmatig moest hij bij officiële gebeurtenissen verstek laten gaan. In 1991 werd bij Claus de diagnose Parkinson gesteld en enkele jaren later moest hij behandeld worden aan prostaatkanker. Zijn gezondheidstoestand bleef ook daarna zwak.

In 1996 stelde de regering ter gelegenheid van zijn 70ste verjaardag het prins Claus Fonds in. Jaarlijks worden de Prins Claus Prijzen uitgereikt aan personen of organisaties die de cultuur en ontwikkeling in landen in Afrika, Azië, Latijns-Amerika en de Caraïben stimuleren. Tot zijn dood reikte Claus de prijzen zelf uit, daarna namen zijn zonen Friso en Constantijn het over.

De NOS-documentaire 'De hand van Claus' wordt uitgezonden op donderdag 11 oktober om 22.05 uur op Nederland 1