'Grote fouten bij gijzeling München'

Door correspondent Tim de Wit

Veertig jaar later en nog altijd komen er nieuwe onthullingen naar buiten. Bij het gijzelingsdrama in het Olympisch dorp in München in 1972 kwamen 11 Israëlische atleten om en een Duitse agent. Mede door grote fouten bij de Duitse politie. "Het ging de Duitsers er alleen om de zaak te beëindigen en te zorgen dat de Spelen verder konden gaan", zegt voormalig Mossad-lid Zvi Zamir.

Dat het Duitse politieoptreden bij de bevrijding van de gijzelaars te wensen overliet, is al jaren bekend. Maar uit stukken van het Israëlisch nationale archief, die onlangs zijn geopenbaard, blijkt hoe onprofessioneel de politie te werk ging. Zo was er één lid van de Mossad, de Israëlische geheime dienst, bij de actie aanwezig: Zvi Zamir. Hij mocht alleen toekijken; de Duitse politie was aan zet.

Uit zijn verslag blijkt dat de politie geen idee had om hoeveel daders het precies ging, er geen scherpschutters aanwezig waren en er nauwelijks iemand goed was uitgerust om tot actie over te gaan. "Incompetent en passief", noemde Zamir het in zijn verslag. Op zijn verzoek om per megafoon in het Arabisch met de ontvoerders te praten, reageerde de Duitse politiechef dat hij daar niet mee akkoord kon gaan. Het moest namelijk ook in het Duits te volgen zijn.

De bevrijdingsactie mislukte volledig. Alle atleten kwamen om het leven; drie van de acht terroristen van de beweging 'Zwarte September' konden worden aangehouden. De overige vijf werden gedood.

Vliegtuigkaping

De Duitse rol bleef ook daarna onderwerp van discussie. Op 29 oktober 1972, zeven weken na het gijzelingsdrama, werd een vliegtuig van Lufthansa in Beiroet gekaapt door een groep terroristen. Hun enige eis was de vrijlating van de drie nog levende daders in München. Daar gingen de Duitsers, zonder te overleggen met Israël, direct op in. De drie terroristen vlogen vervolgens naar Libië, waar ze als helden werden onthaald.

Volgens de documentaire 'One Day in September' uit 2000 hadden de Duitsers de vliegtuigkaping in scène gezet om de drie nog levende gijzelaars vrij te laten. Zo zaten er bijvoorbeeld maar elf passagiers in het toestel. Dit alles als onderdeel van een afspraak tussen Duitsland en 'Zwarte September' om in de toekomst geen aanslagen meer te plegen op Duits grondgebied, aldus de documentaire. De Duitse regering heeft dit altijd ontkend.

Israël reageerde furieus op de vrijlating van de drie gijzelaars. Een speciale eenheid van de Mossad kreeg de opdracht iedereen die iets met 'Zwarte September' of de gijzelingsactie te maken had te liquideren. Operatie 'Toorn van God' werd de grootste antiterrorisme-actie uit de Israëlische geschiedenis. In twintig jaar tijd werd bijna iedereen omgebracht, op één van de gijzelnemers na: Jamal al-Gashey. Hij leeft vermoedelijk nog altijd ondergedoken ergens in Afrika.

Der Spiegel

Ook in Duitsland dook onlangs nieuwe informatie op die het beeld uit de documentaire bevestigt. Er zou inderdaad in het diepste geheim contact zijn geweest tussen de Duitse regering en de terroristische organisatie 'Zwarte September', zo publiceerde Der Spiegel onlangs. Uit geheime verslagen blijkt volgens het weekblad ook dat niemand in het toenmalige West-Duitsland ooit serieus werk heeft gemaakt van het berechten van de drie nog levende daders.

Na hun vrijlating zou toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Scheel hebben gezegd: "Het hoofdstuk München is daarmee afgesloten". Ook dit zou duiden op de afspraak tussen de Duitsers en de Palestijnse terreurgroep, om te zorgen dat Duitsland gevrijwaard zou blijven van aanslagen.

De meest dramatische dag uit de Olympische geschiedenis blijft daarmee tot op de dag van vandaag actueel. En maakt de herdenking, vandaag in München, nog altijd zeer beladen.