Discussie over grieponderzoek

Door redacteur gezondheidszorg Rinke van den Brink

Europese regels zeggen dat Rotterdamse grieponderzoekers geen exportvergunning nodig hebben om hun studie te publiceren, zoals staatssecretaris Bleker wil.

De Europese verordening over dual-use goederen die staatssecretaris Bleker hanteert om Rotterdamse grieponderzoekers te dwingen een exportvergunning aan te vragen vóór ze hun onderzoeksresultaten over de vogelgriep publiceren, maakt een uitzondering voor de publicatie van 'fundamenteel wetenschappelijk onderzoek'.

'Vergunningsregelingen voor overdracht van "technologie" zijn niet van toepassing op informatie die "voor iedereen beschikbaar" is, en op "fundamenteel wetenschappelijk onderzoek"', aldus EU-verordening 48/2009.

Het H5N1-virus staat wel op de lijst dual-use goederen, strategische goederen die op verschillende manieren gebruikt kunnen worden.

Biologisch wapen

Staatssecretaris Bleker onderzoekt of hij kan voorkomen dat een Nederlands onderzoek naar een gevaarlijke variant van het griepvirus wordt gepubliceerd. Hij wil dat de onderzoekers een exportvergunning aanvragen voor publicatie ervan in een internationaal wetenschappelijk tijdschrift.

De staatssecretaris is bang dat de informatie kan worden gebruikt voor een biologisch wapen.Bleker stelt dat publicatie van de informatie te beschouwen is als het beschikbaar stellen van technologie aan derden, ook derden buiten de Europese Unie, en daarom moet er een uitvoervergunning worden aangevraagd. De onderzoekers zijn daarmee bekend, zegt de staatssecretaris.

Volgens de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen is het juist van belang dat wetenschappers in de hele wereld kennis kunnen nemen van de studie. KNAW-president Robbert Dijkgraaf noemde tegenover de NOS de gedachte dat een exportvergunning nodig zou zijn "ongehoord", "onpraktisch" en "fundamenteel onjuist".

Publicaties

Een onderzoeksgroep van het Erasmus MC in Rotterdam onder leiding van viroloog Ron Fouchier heeft het H5N1-virus genetisch zo aangepast dat het virus tussen fretten overdraagbaar is. Fretten reageren op griep vaak net zo als mensen.

De Rotterdamse onderzoekers hebben een artikel over hun studie aangeboden aan het wetenschappelijke toptijdschrift Science. Een Amerikaanse onderzoeksgroep heeft een onderzoek met vergelijkbare uitkomsten aangeboden aan Nature.

Een Amerikaanse overheidscommissie, die de publicaties heeft beoordeeld op het risico dat ze misbruikt worden voor bioterroristische doeleinden, vond het beter de artikelen niet in zijn geheel te publiceren. In navolging van de Amerikaanse overheidscommissie lijkt ook de Nederlandse regering de publicatie liefst te willen tegenhouden.

Exportvergunning

De betrokken wetenschappers en tijdschriften hebben vrijwillig een adempauze van zestig dagen ingesteld om het wetenschappelijke debat te voeren. Dat is vorige maand gebeurd op een expertmeeting in Genève, georganiseerd door de WHO. Om zijn studie daar te mogen toelichten, had viroloog Fouchier een exportvergunning gekregen. Vorig jaar september had de Rotterdamse onderzoeker de studie voor het eerst gepresenteerd op een congres in Malta, toen zonder exportvergunning.

Fouchier zegt in een reactie dat hij voor de WHO-bijeenkomst inderdaad eenmalig een exportvergunning heeft gevraagd om te voorkomen dat de bijeenkomst vertraagd zou worden door de discussie in Nederland.