Onderzoeken rond de vuurwerkramp
Hoe zit het ook al weer met al die onderzoeken en rapporten rond de vuurwerkramp? Een overzicht.
Op 13 mei 2000 gaat vuurwerkbedrijf SE Fireworks in Enschede de lucht in. Er overlijden 23 mensen, 950 mensen raken gewond, een complete woonwijk wordt verwoest.
De commissie-Oosting presenteert in februari 2001 een uitgebreid onderzoeksverslag over de achtergronden van de vuurwerkramp. Daaruit blijkt onder meer dat het toezicht van diverse overheidsinstanties tekort is geschoten. De oorzaak van de ramp wordt niet gevonden.
Eerste vlammetje
Het Tolteam – een groep van tientallen rechercheurs onder leiding van twee officieren van justitie – is vanaf 14 mei belast met het strafrechtelijk onderzoek. Hun werk leidt tot veroordelingen van de directeuren Bakker en Pater, wegens overtreding van milieuwetten en dood door schuld. Maar zij worden niet verantwoordelijk gehouden voor het begin van de brand.
Daarvoor komt in oktober 2000 André de V in beeld. Aanvankelijk wordt hij schuldig bevonden en veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf, maar in 2003 volgt vrijspraak wegens gebrek aan bewijs. Sindsdien is niet meer onderzocht wie dan wél verantwoordelijk was voor 'het eerste vlammetje'.
Kritiek
Twee Tolteam-rechercheurs, Jan Paalman en Charl de Roy van Zuydewijn, uiten in 2002 intern kritiek op de koers van het politie-onderzoek. Zij zijn er van overtuigd dat André de V. niet de dader is. Sterker nog, ze menen dat er ontlastend bewijs wordt weggehouden uit het dossier en dat een onschuldige wordt veroordeeld.
Burgemeester Mans van Enschede gelast naar aanleiding van de opmerkingen van de twee rechercheurs een onderzoek naar de handelwijze van het Tolteam. Dat wordt gedaan door het Bureau Interne Zaken van de Politie Gelderland Midden.
Rapporten
Het BIZ-onderzoek loopt in de tweede helft van 2003 en resulteert in rapporten aan Mans in augustus (.pdf), oktober (.pdf) en november (.pdf).
In het derde rapport formuleren de BIZ-onderzoekers de volgende hypothese: "Verantwoordelijken en uitvoerenden binnen het strafrechtelijk onderzoek contra de verdachte hebben binnen dit strafrechtelijke onderzoek opzettelijk de rechterlijke macht misleid."
Er kan niet worden uitgesloten, zo schrijven de onderzoekers, dat medewerkers van het Tolteam zich schuldig hebben gemaakt aan meineed, valsheid in geschrifte of plichtsverzuim.
Geheim
Burgemeester Mans schrikt zo van deze verdenking dat hij minister Donner van Justitie inlicht. Meteen worden de BIZ-onderzoekers van hun taak ontheven en het onderzoek wordt in handen gegeven van de Rijksrecherche.
In juni 2004 rapporteert de Rijksrecherche dat "niet is gebleken dat tijdens het onderzoek naar de vuurwerkramp niet integer is gehandeld door medewerkers van het Tolteam en/of het OM". De rapporten van zowel Bureau Interne Zaken als de Rijksrecherche blijven geheim, tot ze in 2007 na een langdurige WOB-procedure geanonimiseerd worden vrijgegeven.
Nieuw onderzoek
Als in 2010 RTV Oost met een ogenschijnlijk nieuwe getuige op de proppen komt, wordt besloten een nieuw onderzoek op te starten. Onder de naam Esaltato gaat een politieteam aan de slag met een oriënterend feitenonderzoek rond de vuurwerkramp.
Een paar maanden later wordt het overgenomen door rechercheurs van het korps IJsselland en verandert de naam in VerEsal.
Onregelmatigheden
In november 2011 komt dit team tot de conclusie dat alle tips loos alarm zijn. Maar het adviseert wel om nieuw onderzoek (.pdf) te doen naar eventuele onregelmatigheden in de zaak tegen oud-verdachte André de V. Dat onderzoek wordt nu opgestart onder leiding van de hoofdofficier van justitie in Rotterdam en gaat nog maanden duren.
Ten slotte is minister Opstelten van Veiligheid en Justitie gevraagd een finaal oordeel te vellen over de status van alle onderzoeken die inmiddels naar de Vuurwerkramp zijn gedaan.