Irak: een oorlog met vooral verliezers

Door buitenlandredacteur Hans Brom

Het begon met een knal en gaat uit als een nachtkaars, de Amerikaanse invasie van Irak. Het was een lang van tevoren aangekondigd einde, wellicht dat de aandacht daarom minder is dan je zou verwachten. Presidentskandidaat Obama had het beloofd: als hij gekozen zou worden, zou hij alle Amerikaanse militairen terugtrekken. En hij hield woord.

Het vertrek was kennelijk ook helemaal niet bedoeld om in de geschiedenisboeken te belanden: 500 Amerikanen in 100 pantservoertuigen die er als een dief in de nacht tussenuit knijpen, naar het veilige Koeweit, ver weg van de vernederende bermbommen.

Eigenlijk hadden de Amerikanen nog wel zo'n twintig- tot dertigduizend man in Irak willen houden. Uit strategische overwegingen. Maar de Iraakse regering ging daar alleen mee akkoord als die Amerikaanse militairen onder Iraaks commando zouden vallen. Voor Washington natuurlijk een absoluut onbespreekbare zaak. Maar Obama zal diep in zijn hart nog wel blij geweest zijn met die Iraakse eis.

De oorlog in Irak in cijfers4.487 gesneuvelde Amerikaanse militairen (Pentagon)2 gesneuvelde Nederlandse militairen103.774 omgekomen Iraakse burgers (Iraq Body Count) (schattingen lopen op tot een veelvoud hiervan)31.921 gewonde Amerikaanse soldaten (Pentagon)805.000.000.000 dollar kostte de Irakoorlog voor de VS1.300.000 Iraakse binnenlandse vluchtelingen1.000.000 Irakezen vluchtten naar buurlanden Syrië en Jordanie174 journalisten kwamen om

De schattingen hoeveel burgers omkwamen lopen sterk uiteen, van ruim honderdduizend tot tegen de miljoen. Het precieze aantal is nooit te achterhalen, maar dat het Iraakse volk de grootste verliezer is, staat wel vast.

Ze zijn het wrede bewind van Saddam Hussein kwijt, maar wat blijft, is een getraumatiseerde samenleving, corruptie, wanbeleid en martelingen. En niet te vergeten de rivaliteit tussen de shi'itische meerderheid en de soennitische minderheid. Twee bevolkingsgroepen die geen middel schuwen om elkaar te kwetsen, met woorden en met explosieven.

Massavernietigingswapens

Maar de Amerikanen kunnen zich op hun beurt bepaald geen winnaar noemen. De oorlog verliep desastreus, daar zijn vriend en vijand het over eens. Het begon al toen kort na de inval er helemaal geen massavernietigingswapens werden gevonden. Het bleek dat Saddam Hussein daar doelbewust onduidelijk over was geweest om Iran in de waan te laten dat hij daar wel degelijk de beschikking over had.

Het was vooral een blamage voor president Bush en zijn minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell, die in de Veiligheidsraad een doortimmerde lezing met lichtbeelden had gegeven over de accute gevaren van dit regime.

Stabiele samenleving

Ook het idee dat de coalitie snel orde op zaken zou stellen en Irak spoedig weer zou kunnen verlaten, bleek op niets gebaseerd. De door het regime van Saddam Hussein met bloed en wreedheden afgedwongen rust, werd al snel verstoord. De dictatuur van een regime werd de dictatuur van het geweld. Bagdad stond jarenlang bovenaan het lijstje van onveiligste steden in de wereld. Hoewel het de laatste tijd relatief rustig was, waren bomaanslagen op de eigen bevolking en op de buitenlandse troepen aan de orde van de dag.

De naweeën van een buitenlandse bezetting zijn meestal nog lang te voelen in een land. Genoeg voorbeelden daarvan in Afrika, maar ook in de Arabische wereld. Nu de Irakezen weer baas in eigen huis zijn, kan de opbouw van een stabiele samenleving beginnen.

Grootste probleem daarbij is de diepgewortelde vijandigheid tussen shi'iten en soennieten. Ander probleem is de rol van Iran, dat met wapens, geld en trainingen het militante deel van de shi'iten ondersteunt.

Als het Irak al gegeven is een stabiele natie te worden, dan zullen daar waarschijnlijk nog wel een paar generaties overheen gaan.