Angstcultuur onder personeel COA

Door Hugo van der Parre en Bas de Vries

De bedrijfscultuur bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) is compleet verziekt en er wordt onnodig veel gemeenschapsgeld uitgegeven.

Dat vertellen verschillende medewerkers en oud-medewerkers aan de NOS. Zij wijten dit vooral aan de managementstijl van bestuursvoorzitter Nurten Albayrak. Zij wordt een despoot en zonnekoningin genoemd.

Uit angst voor represailles willen de medewerkers niet dat hun namen bekend worden. Hun verhalen worden ondersteund door notulen en andere stukken die de NOS in handen heeft. De Ondernemingsraad reageert (.pdf) 'geschrokken' op de 'heftigheid van de informatie over de werksfeer'.

Groot verloop

Eén van de gevolgen van het vermoedelijke schrikbewind in het hoofdkantoor in Rijswijk is het grote verloop onder de directieleden. Sinds de aanstelling van Albayrak als voorzitter van de Raad van Bestuur in 2004 zijn er twintig directeuren vertrokken. Volgens de bronnen is een meerderheid van hen onvrijwillig of uit onvrede weggegaan. Van de huidige zeven directeuren zitten er maar twee langer dan negen maanden op hun plaats.

In de Raad van Bestuur, de hoogste bestuurslaag boven de directeuren, ruimden twee mensen het veld. De vorige vicevoorzitter heeft het drie maanden volgehouden in die functie.

Onderzoeken

Uit de stukken die de NOS in bezit heeft, blijkt dat de problemen structureel en langdurig zijn. De vorige Ondernemingsraad deed al in 2007 en 2008 onderzoek naar de situatie. Aanleiding was het plotselinge vertrek van weer twee directeuren.

Recenter stelden medewerkers de sfeer binnen het COA en het aandeel van Albayrak daarin aan de orde. Eerst bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en afgelopen voorjaar bij de Raad van Toezicht van het COA. Die raad, vergelijkbaar met een Raad van Commissarissen bij een grote onderneming, staat onder leiding van Loek Hermans (VVD). Ook deze noodkreten vonden geen gehoor.

De Raad van Toezicht geeft, na een aanvankelijke ontkenning, toe met medewerkers te hebben gesproken. Maar, zo stelt men in een schriftelijke verklaring (.pdf), in dat 'vertrouwelijke' gesprek ging het niet over de bestuurstijl van Albayrak.

Leegstand

Albayraks bestuursstijl heeft ook gevolgen voor de bedrijfsvoering, vertellen de medewerkers. Er wordt volgens hen niet goed geluisterd naar adviezen van de mensen op de werkvloer. Dat zou gemeenschapsgeld kosten. Het COA heeft jaarlijks een half miljard euro te besteden om asielzoekers op te vangen. Het aantal asielzoekers dat een opvangplek nodig heeft, is de afgelopen 10 jaar enorm afgenomen. Van 83.000 in 2001 naar 18.500 op dit moment. Dat betekent dat de organisatie steeds kleiner wordt en dat er snel gereageerd moet worden als er te veel leegstand dreigt in de asielzoekerscentra (azc's).

Dat laatste is het afgelopen jaar niet voldoende gebeurd, zeggen de medewerkers. Al het hele jaar staan zo'n 3000 plekken leeg in de azc's, 17 procent van het totaal, terwijl er bij de financiering van het COA wordt uitgegaan van een leegstand van maximaal 9 procent.

Diverse mensen in de organisatie hebben hier eind vorig jaar al voor gewaarschuwd, maar de directie heeft pas in juli besloten om 2500 opvangplekken extra te schrappen. Het gaat om minimaal zes locaties en het zou ten koste gaan van meer dan honderd arbeidsplekken. Welke locaties er dicht moeten, wordt aanstaande dinsdag besloten. Volgens de mensen die de NOS sprak, kost deze "trage besluitvorming het COA aan het eind van het jaar zo'n 17 miljoen euro".

Kosten

Er is meer irritatie over de makkelijke manier waarop de COA-top volgens velen met gemeenschapsgeld omgaat. Verbazing wekte de dure Audi A8 die Albayrak in 2006 bestelde toen haar vorige dienstauto vervangen moest worden. Té duur, volgens de richtlijnen van het ministerie. En dus moest de auto weer worden afbesteld. Kosten: 14.800 euro.

En dan zijn er nog de vele consultants die de directeuren en de bestuursvoorzitter bijstaan. Ook het voortdurend afscheid nemen van topmensen kost geld. Vorige maand nog moest het COA 55.000 euro betalen aan een oud-lid van de Raad van Bestuur, dat volgens de kantonrechter bij zijn ontslag onjuist behandeld was.

(Kijk hier voor meer informatie over de problemen bij het COA en de rol van Albayrak daarbij)

Ontkenning

Bestuursvoorzitter Albayrak herkent zich totaal niet in de vermeende angstcultuur binnen het COA, laat zij de NOS schriftelijk weten. Volgens haar heeft het COA "een stevige en een daadkrachtige leiderschapsstijl nodig, die zich laat kenmerken door transparantie, besluitvaardigheid en mensgerichtheid".

Zij ontkent dat er bij de daartoe ingestelde instanties (klachtencommissies, vertrouwenspersonen, Raad van Toezicht) klachten zijn binnengekomen "die betrekking hebben op de bestuursstijl van de voorzitter en andere zaken die worden beweerd". Het grote verloop onder de directeuren schrijft het COA toe aan het krimpen van de organisatie. Waar eerst zo'n 5000 mensen bij het COA werkten, zijn dat er nu nog 1700.

(Kijk hier voor een verantwoording van de aanpak van de NOS bij dit onderzoek)