Van Rossem: kredietcrisis erger dan 9/11
"Ik had spreekuur, zoals elke dinsdag. Toen belde iemand van Radio Noord-Holland, dat er een vliegtuigje tegen het WTC was gevlogen. Ik zei: 'Nou ja, een vliegtuigje kan niet zo veel kwaad doen.' Even later belde iemand anders dat er een vliegtuig tegen de tweede toren was gevlogen. Toen heb ik het spreekuur beëindigd en ben op de fiets naar huis gegaan om tv te gaan kijken."
Die avond van 11 september 2001 duidde hoogleraar amerikanistiek Maarten van Rossem de gebeurtenissen van de dag op televisie, "tot een uur of twee 's nachts". Zijn relativerende toon viel op. "Ik vond het eerlijk gezegd een overdreven gedoe", zegt hij nu terugkijkend. "U kent wel dat gepraat over een nieuw tijdperk, alles zou anders worden, botsende beschavingen, het Westen staat op de rand van... nou ja, iedereen ging volledig over de top. Er was geen mens die er het verstand een beetje bijhield."
Geen oorlog
"Nu moet ik bekennen dat toen ik thuiskwam mijn familieleden zeiden: 'Nou, jij relativeert het ook wel erg, hoor.' Die vonden het ook niks", lacht hij. "Het ging mij om het idee dat het een terroristische aanslag was en dat is nu eenmaal iets heel anders dan oorlog. Dit was geen oorlog. Als het oorlog was geweest, waren Arabische pantserdivisies enkele uren later de Amerikaanse grens overgereden of zoiets."
"Terrorisme is anders. Het is geweld op onverwachte plekken tegen volledig onschuldige personen om een samenleving angst aan te jagen. Terrorisme is het wapen van de machtelozen. Dat verhaal hield ik de hele tijd, maar dat ging er bepaald niet in die avond."
Rampen uitgebleven
Ook tien jaar later is hij het relativeren nog niet verleerd. 9/11 het begin van een nieuw tijdperk? "Ik zou zeggen; helemaal niet. Totaal niet. Wat is er nu veranderd in ons dagelijks leven, behalve dat we op de luchthaven onze riem en schoenen uit moeten doen?"
"Het moslimterrorisme heeft juist in moslimlanden gruwelijke toestanden aangericht. Maar dat is niet in Nederland, België of de VS, dat is in Irak, Pakistan en Jemen. Wij hebben twee aanslagen gehad, in Londen en Madrid. Ook erg op zichzelf, maar geen bedreiging voor het voortbestaan van ons type samenleving."
"Als we terugkijken op 10 jaar 9/11, dan zijn al die rampen die ons zijn voorspeld door die zogenaamde deskundigen helemaal niet gebeurd. Jumbo's op kerncentrales, ze zouden ons drinkwater vergiftigen. Niets van dat alles is ooit werkelijkheid geworden."
En de veranderende verhoudingen in Nederland dan? "Het heeft ongetwijfeld de achterdocht ten aanzien van moslims wel bevorderd, maar als je denkt dat Nederland door een minuscule minderheid van 5 procent moslims wordt geïslamiseerd, dan ben je gek en heb ik verder geen commentaar dan dat. Ik vind dat een beetje meelijwekkend."
Kredietcrisis
"Onze ergste vijanden waren niet die terroristen van Bin Laden", stelt Van Rossem, "maar onze eigen financieel-economische sector. De kredietcrisis is een veel en veel ernstigere zaak dat dat hele 9/11. Dat heeft ons aller dagelijks leven ingrijpend beïnvloed en zal dat de komende jaren blijven doen."
"De grote paradox van allemaal is dat Amerika geprobeerd heeft een beleid te voeren dat hun veiligheid zou vergroten en het eindresultaat is dat de veiligheid van de VS veel minder groot is geworden. Dat komt vooral door die achterlijke oorlogen die duizenden miljarden dollars hebben gekost, waardoor het land nu in penibele omstandigheden verkeert."
"Ik heb het al eerder gezegd: de grootste vijand van de Amerikanen zijn de Amerikanen zelf."
Coevorden
Van Rossem meent dat niet alleen de Irakoorlog een kostbare afleiding was ("Dat land heeft helemaal niets met al-Qaida te maken"), maar zelfs dat de oorlog in Afghanistan overbodig was. "Kijk naar hoe ze uiteindelijk Osama bin Laden te pakken hebben gekregen: door een heel kleine operatie, die rust op jarenlang zorgvuldig speurwerk. Niet met een van die achterlijke oorlogen die ze hebben gevoerd."
Dat al-Qaida was blijven doorwoekeren in Afghanistan als er niet was ingegrepen, doet hem ook weinig. "Dat kan nu nog steeds, hoor. En het kan ook in Pakistan, waar in een gebied groter dan de Benelux geen enkele nationale controle is. Bovendien: al-Qaida heeft 9/11 voorbereid in Hamburg. We kunnen toch moeilijk Duitsland gaan bombarderen?"
Met de dreiging van terrorisme valt het hier bovendien eigenlijk wel mee, redeneert Van Rossem. "Ik zag een mevrouw uit Coevorden op tv en haar werd gevraagd waar ze bang voor was. 'Terroristen.'" Lachend: "Je ziet Osama al in die grot zitten en dan zeggen: 'Coevorden, that's the place to be!' Nee, we hebben ons allemaal ontzettend bang laten maken."