'Libië kan een tweede Afghanistan worden'

Door onze buitenlandredacteur Achille Prick

De strijd in Libië leek met de slag om Tripoli snel tot een einde te komen, maar de opstandelingen ondervinden toch nog flinke tegenstand in de hoofdstad. Volgens militair historicus Martin van Creveld zegt dat alles over de totale chaos aan beide kanten. Een vraaggesprek over de strijd en de toekomst van Libië.

Volgens Saif al-Islam, een zoon van Kadhafi, hebben ze de opstandelingen in de val laten lopen. "Nee helemaal niet. Er is aan beide kanten absoluut geen plan, geen strategie. Ze doen allemaal maar wat. Het is een ongedisciplineerd zooitje. Er bestaan geen eenheden. Er lopen groepjes mannen met wapens door het land. En soms schieten ze op elkaar, en soms niet. Er is geen echte organisatie."

Toch is er een Nationale Overgangsraad die de opstand probeert te organiseren. "De opstand in Libië is niet te vergelijken met de situatie in andere Arabische landen, zoals Egypte of Tunesië. Ten eerste is Libië een kunstmatig land. Het zijn eigenlijk drie aparte regio's; de Italianen hebben daar begin vorige eeuw één land van gemaakt. Maar van een nationalistisch gevoel of eenheid is nooit sprake geweest."

Maar de Raad pretendeert een afspiegeling te zijn van de Libische regio's. "Dit is geen opstand van een liberale middenklasse, die bestaat amper in Libië. Dit is een stammenstrijd tussen Oost en West. In 1969 greep Kadhafi de macht door het Oosten te verslaan. En nu slaat het Oosten terug. En die Overgangsraad wordt beheerst door het Oosten. Ook al zitten er mensen uit het Westen in, volgens mij heeft dat weinig betekenis."

Wat willen de opstandelingen dan? "Winnen van Kadhafi en verder zou ik het niet weten. Het heeft met ontwikkelde ideeën over mensenrechten of de wens om tot een democratie te komen in ieder geval weinig te maken. In Libië bestaat geen individualisme. Gedachten dat het individu rechten heeft, zijn niet ontwikkeld. De Libiër is in de eerste plaats onderdeel van een stam. Alles gebeurt vanuit de stammengedachte. Ook deze strijd."

Kan de NAVO of een andere Westerse coalitie dat niet doorbreken? "Het optreden van de NAVO en het Westen vind ik miserabel tot nu toe. Ze hebben vijf maanden nodig gehad om de opstandelingen bij Tripoli te krijgen. Dat is een lachertje. Wil je in zo'n land ooit toekomen aan begrippen als mensenrechten en democratie, dan zal je eerst de stammen samen moeten brengen en terroristische organisaties moeten verwijderen. Maar wie dat moet doen in Libië? Ik weet het niet. Het Westen kan het niet, maar wil het ook niet meer. Ze zijn al actief in andere regio's en hebben geen manschappen meer en geen geld om weer een missie zonder duidelijk einde te starten."

Wat is het scenario als Kadhafi is verslagen? "Ik schat de kans op vijftig procent dat Libië een tweede Afghanistan wordt. Al Qaida is er al aanwezig en wie weet welke groepen nog meer. Een stabiel Libië is net zo waarschijnlijk als een stabiel Irak of een stabiel Afghanistan." "Libie heeft de afgelopen jaren heel wat wapens gekocht. Met het zware materieel kunnen ze niet omgaan, maar ze hebben ook onbeperkte hoeveelheden lichte wapens. En meer dan een wapen van ruim een meter heb je ook niet nodig. Daar kun je eindeloos een burgeroorlog mee voeren." "Ik ben niet optimistisch over de toekomst van Libië. De strijd kan nog weken, maanden of jaren duren."

Misschien is het een optie om Libië weer op te delen in de drie regio's die ooit waren? "Dat kan een goed idee zijn, alleen is onduidelijk wie de autoriteit heeft om dat te doen. Het Westen ontbreekt het aan de legitimiteit, maar zal ook geen zin hebben om er troepen voor vrij te maken."