Meer ziekenhuizen in financiële problemen, bedreigt uitvoering Zorgakkoord
De ziekenhuizen in Nederland halen nog maar net een financiële voldoende waardoor ze nog niet in de problemen komen. Maar de noodzakelijke investeringsruimte ontbreekt om de grote hervormingen, zoals die in het Integraal Zorgakkoord (IZA) zijn afgesproken, tot een succes te maken. Dat concludeert accountantskantoor BDO in zijn jaarlijkse rapportage over de financiële situatie van de ziekenhuissector.
Van de 60 onderzochte algemene ziekenhuizen scoren er 35 over het jaar 2023 een voldoende. In 2022 waren dat er nog 55. BDO benadrukt dat de kwaliteit van zorg niet ondermaats is, het gaat om het financiële plaatje.
Het gemiddelde rapportcijfer voor algemene ziekenhuizen valt met een 5,5 veel lager uit. In 2022 was het met een 7,1 nog een ruime voldoende. Deze verslechtering komt ook enigszins doordat BDO de onderzoeksmethode heeft aangepast. Onderdelen als de investerings- en financieringscapaciteit van de ziekenhuizen wordt meegewogen en juist daar zit de achilleshiel.
Bijna de helft van de ziekenhuizen behaalde in 2023 slechts een rendement van onder de 1 procent. De ziekenhuizen die het best presteren, kwamen niet boven de 1,5 procent uit. Dat betekent dat zo'n ziekenhuis bij een omzet van 100 euro niet meer dan 1,50 euro overhoudt om te investeren.
Zorgakkoord in gevaar
Deze flinterdunne marge is niet voldoende om zowel de stijgende kosten van personeel en verouderde gebouwen als de noodzakelijke investeringen voor medische innovaties, digitalisering, vergroening en nieuwe gebouwen te financieren.
Als deze trend niet wordt gekeerd, komt de uitvoering van het Integraal Zorgakkoord in gevaar, waarschuwt BDO.
Dit akkoord is de blauwdruk voor hoe de Nederlandse zorg toegankelijk en betaalbaar moet blijven. Cruciaal voor dit akkoord is dat de zorg rondom het toenemende aantal kwetsbare ouderen wordt gereorganiseerd. Die worden als het kan vooral geholpen door huisartsen, zorgverleners in de ouderenzorg en mantelzorgers. Alleen als er een medische noodzaak is, gaan zij nog naar het ziekenhuis.
Dit concept staat bekend als "passende zorg". Het zou prettiger moeten zijn voor ouderen en ook betaalbaarder voor de maatschappij. Daarnaast is afgesproken dat via preventiebeleid de algehele volksgezondheid moet worden verbeterd waardoor de zorgvraag minder snel stijgt en daarmee de zorgkosten beheersbaar blijven.
Minder patiënten
Op papier is het een mooi plan, maar uit eerder onderzoek van de gezamenlijke onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur blijkt het in de praktijk lastig uitvoerbaar. Een groot obstakel is het financieringsstelsel van de zorg. Ziekenhuizen krijgen per medische verrichting betaald en omdat het akkoord moet leiden tot minder patiënten, lopen de ziekenhuizen financiële risico's.
BDO onderstreept dit probleem ook in het rapport. "Naarmate een ziekenhuis beter wordt in het leveren van passende zorg, worden de financiële resultaten steeds verder uitgehold." De accountant roept het kabinet, de Nederlandse Zorgautoriteit en de zorgverzekeraars op om de bekostiging van de zorg in ziekenhuizen te veranderen, zodat passende zorg juist financieel gaat lonen.
Stelselwijziging
Als voorbeeld wordt genoemd om acute zorg niet per medische verrichting te betalen maar via beschikbaarheidsfinanciering. Een ziekenhuis krijgt dan voor een aantal bedden betaald, ongeacht of deze allemaal bezet zijn. Tegelijkertijd noemt BDO al te grote veranderingen in het financieringsstelsel onwenselijk, omdat die de hervormingen in de zorg alleen maar zouden compliceren.
Maar uit een rondgang van de onderzoeksredactie van de NOS en Nieuwsuur bleek al dat veel zorgverleners en ziekenhuisbestuurders hier anders tegen aankijken.
Zonder het veranderen van het financieringsstelsel blijft het hervormen van de zorg slechts wensdenken, zo was de consensus. De prikkel om veel medische handelingen te verrichten om financieel gezond te blijven, blijft gewoon bestaan. Er bestaan al jaren afspraken om dit probleem aan te pakken zonder het stelsel aan te passen, maar echte resultaten zijn er niet.
Ziekenhuisdirecteur Jaap van den Heuvel omschreef het probleem als volgt: "Je ziet her en der wel voorbeelden van passende zorg oppoppen, maar als op de achtergrond nog steeds een financieringssysteem doordraait dat zegt: doe vooral meer, dan is het alsof je in de auto keihard gas geeft en tegelijkertijd remt. Dat werkt natuurlijk niet."
