Bijeenkomst over kerkvernieuwing zit erop, meer inspraak gewone gelovigen
Volgens een oud Romeins spreekwoord duurt het eeuwen om binnen de Rooms-Katholieke Kerk een steen te verplaatsen. Maar deze maand blijkt het wel degelijk mogelijk om in drie jaar tijd het logge instituut in beweging te krijgen. Gisteravond is het slotdocument van de meer dan drie weken durende bisschoppenvergadering over kerkvernieuwing na een stemming in zijn geheel goedgekeurd.
De deelnemers spraken zich uit voor meer inspraak en verantwoordelijkheid voor gewone gelovigen bij besluitvorming binnen parochies en bisdommen. Priesters en bisschoppen moeten verantwoording gaan afleggen aan hun gemeenschap.
Minder macht aan Rome en meer aan de lokale bisschoppenconferenties en, voor velen een fundamenteel punt, de positie van vrouwen in de kerk moet veel belangrijker worden. Ook mag de vraag of vrouwen in de toekomst tot diaken gewijd kunnen worden absoluut niet van tafel. Die laatste paragraaf over vrouwen ondervond grote weerstand, maar behaalde toch de benodigde twee derde meerderheid.
Veranderingsproces van onderop
356 synodeleden deden mee aan de stemming, als sluitstuk van een drie jaar durend proces dat door paus Franciscus in 2021 in gang is gezet met een raadpleging onder alle katholieken. Dat proces kreeg de naam Synode voor Synodaliteit (een manier om allemaal samen als kerk op weg te zijn).
De centrale vraag was: wat voor kerk willen jullie? Uit alle werelddelen kwam een veelheid aan antwoorden en suggesties. Na verwerking van de input mondde dat vorig jaar oktober uit in de eerste sessie van deze bisschoppenvergadering, die veel meer is dan een vergadering van bisschoppen en kardinalen.
Aan de ronde tafels zitten ook gewone gelovigen, mannen en vrouwen, religieuzen en leken. Paus Franciscus bepaalde dat 53 van de aanwezige vrouwen ook stemrecht hebben. Niets minder dan een revolutie.
Respectvol luisteren
Vorig jaar stonden ongekend veel thema's op de agenda. Sommige werden overdadig in de media uitgelicht en beïnvloedden de sfeer in de vergadering, zoals het wijden van vrouwen tot diaken. Van conservatieve zijde werd dat gezien als een mogelijke eerste stap op weg naar vrouwelijk priesterschap.
In het eindrapport over alle discussies aan het slot van die eerste sessie bleek dat niet bijster veel overeenstemming was bereikt. De eindconclusies waren vooral dat er meer studie nodig was, en tijd om alles te laten bezinken tot de afsluitende tweede sessie van dit jaar.
Maar er was ook winst: een belangrijke innovatie bleek de manier van vergaderen. Een vorm van vooral respectvol luisteren naar elkaar aan ronde tafels van tien. Bisschop uit Afrika of Azië naast vrouwelijke leek uit Europa of een kardinaal uit Australië: voor veel mensen ging een wereld open.
Olifant in de synodezaal
Voordat de tweede sessie opnieuw gegijzeld kon worden door de media trok paus Franciscus de angel eruit. In februari richtte hij tien studiegroepen op die zich over de meer controversiële thema's moesten buigen voor meer theologische en kerkrechtelijke onderbouwing.
Zo kon de bisschoppenvergadering zich op eveneens belangrijke, maar minder mediagenieke thema's concentreren: besluitvorming, bestuursstructuur en inspraak voor leken. Met als achterliggende gedachte: als je niet eerst de machtsstructuur binnen de kerk verandert, kun je nooit nieuwe, ingrijpende hervormingen doorvoeren.
Ondanks zijn pogingen slaagde de paus er niet in om de kwestie rond vrouwen buiten de synodezaal te houden. Vanaf het begin bleek juist dat thema de olifant in de synodezaal. In drie weken vergaderen nam de druk van progressieve kant zo toe dat in het slotdocument de krachtige passage over de positie van vrouwen werd opgenomen én goedgekeurd.
Einde van het begin
In zijn afsluitende toespraak kondigde paus Franciscus aan dat hijzelf geen conclusies zal toevoegen, zoals gebruikelijk is na afloop van een synode. Hij neemt het slotdocument integraal over en zal, zo zei hij, snel beslissingen nemen.
Wel zal hij de conclusies van de tien studiegroepen afwachten, die in juni 2025 hun onderzoek afsluiten. Maar op basis van dit pakket aanbevelingen kan hij sommige besluiten al eerder nemen.
Hoe het ook zij, iedereen, voor- of tegenstander, is het erover eens dat deze nieuwe, synodale manier van kerk zijn niet meer te stoppen is. Daarmee staat het proces van kerkvernieuwing met de nu afgesloten synode niet aan het begin van het einde, maar, zoals een deelnemer opmerkte, aan het einde van het begin.
