Psycholoog Zimbardo, die omstreden gevangenisexperiment leidde, overleden

De Amerikaanse psycholoog Philip Zimbardo is op 91-jarige leeftijd overleden. Zijn omstreden Stanford-gevangenisexperiment werd in de jaren 70 wereldberoemd en maakte veel discussie los over de menselijke aard.

Zimbardo overleed al op 14 oktober, maar Stanford University, waar hij werkte, heeft het nieuws vandaag bekendgemaakt. De doodsoorzaak is onbekend.

In 1971 vroegen Zimbardo en een groep masterstudenten aan een groep mannelijke studenten om vrijwillig twee weken lang in een zogenaamde gevangenis door te brengen. Die was voor het experiment ingericht in de kelder van een gebouw op de campus van de universiteit. Een deel van de jonge mannen kreeg een rol als bewaker, terwijl een ander deel gevangenen speelde.

Beëindigd

De studie werd na zes dagen beëindigd omdat de mannen die de rol van bewakers speelde de 'gevangenen' psychologisch gingen misbruiken en daarvan leken te genieten, terwijl de mannen die gevangenen speelde in toenemende mate angstig, depressief en boos werden.

Het experiment werd zeer bekend en wordt in sommige psychologiestudies gebruikt om kwaadaardig gedrag te bestuderen. Een generatie na de Tweede Wereldoorlog leek het experiment te bewijzen dat gewone burgers onder bijzondere omstandigheden al snel tot duivels kunnen verworden.

Het onderzoek werd echter ook wel gebruikt om de ethiek van psychologische experimenten te bespreken. Op de wetenschappelijke validiteit van het onderzoek van Zimbardo kwam kritiek: zo had Zimbardo zichzelf in het experiment de rol van hoofdbewaker gegeven waardoor hij geen neutrale observant was in het experiment.

Instructies

Zimbardo en zijn medeonderzoekers gaven herhaaldelijk instructies aan de bewakers. Een persoon die de onderzoekers advies gaf over hoe het gevangeniswezen in elkaar stak, stelde zelfs dat de ergste mishandelingen niet veel meer waren dan een herhaling van wat hij de onderzoekers had verteld en noemde het experiment "een toneelstuk".

Over het experiment is onder meer een documentaire gemaakt (Quiet Rage: the Stanford Prison Experiment, 1992) en meerdere films, zoals Das Experiment (2001), The Experiment (2010) en The Stanford Prison Experiment (2015).

Na het gevangenisexperiment deed Zimbardo onder meer onderzoek naar verlegenheid, sektegedrag en heldendom, meldt zijn universiteit. Hij ging in 2003 officieel met pensioen bij Stanford, maar bleef er nog tot 2007 gastcolleges geven.