Jaarlijks duizenden arbeidsmigranten op staande voet ontslagen, vaak onterecht
Gidi Pols
redacteur Economie
Uitzendbureaus ontslaan niet-Nederlandse werknemers veel vaker op staande voet dan Nederlandse. Het gaat jaarlijks om duizenden mensen, die vaak niet weten wat hun rechten zijn en kwetsbaar zijn voor onterechte ontslagen. Dat blijkt uit cijfers van uitkeringsinstantie UWV die openbaar werden na Kamervragen van de SP.
In Nederland werken een half miljoen mensen met een buitenlandse nationaliteit als uitzendkracht. Het gaat met name om arbeidsmigranten, maar bijvoorbeeld ook om mensen met een dubbel paspoort. Daarmee is deze groep goed voor 58 procent van het totaal aantal uitzendkrachten.
Wie kijkt naar het aantal ontslagen op staande voet ziet dat werkgevers deze uitzendkrachten relatief vaak per direct de laan uitsturen. In 2022 werden in totaal ruim 7400 uitzendkrachten op deze manier ontslagen. Daarvan ging het in 83 procent van de gevallen om uitzendkrachten met een buitenlands paspoort.
In veel gevallen gaat het waarschijnlijk om onterechte ontslagen op staande voet. Personeel onterecht ontslaan is een verdienmodel voor uitzendbureaus, schreef de Nederlandse Arbeidsinspectie eerder dit jaar. Met de onwettige constructie bespaarden verschillende uitzendbureaus afgelopen jaren waarschijnlijk tussen de 1 en 5 miljoen euro.
Branchevereniging ABU noemt die praktijken volstrekt onacceptabel en spreekt van een paar rotte appels in de sector. De branche wil dat malafide ondernemers sneller en harder worden aangepakt door de inspectie. De ABU vermoedt dat de uitzendbureaus die de inspectie eerder in het vizier had nog altijd actief zijn.
Slachthuizen
De inspectie ontdekte de constructie bij de controle van een uitzendbureau dat arbeidsmigranten uitleent aan de vleesindustrie. Toen viel op dat het bedrijf in de periode 2020 tot 2022 duizenden mensen op staande voet heeft ontslagen. In 2021 was zelfs ruim 80 procent van alle ontslagen bij het bedrijf op staande voet.
En dat is opmerkelijk. Want gemiddeld komt een ontslag op staande voet nauwelijks voor. Normaal gesproken is maar 0,56 procent van alle ontslagen op staande voet.
Als gevolg van die ontdekking keek de inspectie naar nog twaalf uitzendbureaus die personeel leveren aan slachthuizen. Daarbij kwamen nog twee bedrijven in beeld die zeer vaak hun personeel op staande voet ontslaan. Bij die drie bedrijven samen gaat het om duizenden werknemers in vier jaar tijd.
Op het matje bij de minister
De inspectie schrok van de cijfers en sloeg publiekelijk alarm. De toezichthouder sprak over "omvangrijk misbruik" bij drie bedrijven, waardoor de ontslagen arbeidsmigranten flink zijn benadeeld. Ze kregen geen loon, geen vakantiegeld en geen ontslagvergoeding. Daarnaast verloor een deel van de uitzendkrachten waarschijnlijk ook per direct hun huisvesting.
De inspectie kan niet optreden tegen dit soort misbruik. Het is namelijk aan een rechter om te oordelen of een ontslag onterecht is. Maar veel arbeidsmigranten kennen hun rechten niet, ziet de inspectie. En dus stappen ze niet naar de rechter om hun ontslag aan te vechten.
"Erger dan erg", noemde voormalig minister Van Gennip van Sociale Zaken de bevindingen in juni. Ze riep direct de brancheverenigingen van de vleessector en de uitzendbranche op het matje voor een spoedoverleg.
Niet alleen in de vleessector
De nieuwe cijfers laten zien dat de uitzendsector als geheel niet uit de band springt. Maar de cijfers laten ook zien dat de problematiek niet beperkt lijkt te blijven tot die drie uitzendbureaus in de vleessector. In totaal staan er negen uitzendbureaus in de top 15 van bedrijven die verhoudingsgewijs de meeste werknemers op staande voet ontslaan.
"Misbruik van ontslag op staande voet vind ik onacceptabel", schrijft de huidige minister van Sociale Zaken, Van Hijum. Ook hij ging in gesprek met de sector. Die hebben hun achterban vermanend toegesproken. De minister gaat in november opnieuw praten met de sector om te kijken of er al verbeteringen zijn.
Daarnaast komt er een onderzoek naar een verbod op uitzendwerk in bepaalde sectoren. In Duitsland bestaat zo'n verbod al voor de vleessector.
