Studies directeur Amerikaans gezondheidsinstituut 'vol met vervalsingen'

Opnieuw wordt de wetenschappelijke wereld opgeschrikt door een geval van wetenschappelijk wangedrag: in niet minder dan 132 wetenschappelijke studies van de hand van neurowetenschapper Eliezer Masliah blijken zaken niet in de haak te zijn. "Adembenemend", noemt neurowetenschapper Christian Haass het, "ik viel van mijn stoel".

De studies van Masliah lijken vol te zitten met afbeeldingen die zijn vervalst, schrijven de onderzoekers. Ook zijn talrijke afbeeldingen hergebruikt. In een aantal gevallen werden identieke afbeeldingen gebruikt in verschillende studies die jaren na elkaar werden gepubliceerd.

Het verdachte gebruik van de afbeeldingen vond plaats over een periode van 26 jaar, van 1997 tot 2023. De bevindingen zijn door een elftal wetenschappers bekendgemaakt in het wetenschappelijke blad Science, onder wie Haass.

Masliah is niet de eerste de beste: hij is een van de directeuren bij het National Institute of Health, zeg maar de Amerikaanse variant van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. In zijn functie overziet hij een jaarlijks budget van 2,6 miljard dollar voor onderzoek naar onder meer parkinson en alzheimer.

Het instituut lijkt hem tijdelijk op non-actief te hebben gesteld: "Hij dient op dit moment niet in de capaciteit van directeur", meldt het instituut in een korte verklaring, om daaraan toe te voegen dat ze geen verdere zaken van personele aard bespreken. Masliah zelf is niet ingegaan op het verzoek te reageren op de aantijgingen.

De mede-auteurs van de studies van Masliah hoeven niet van zijn manipulaties geweten te hebben, benadrukken de neurowetenschappers die de onrechtmatigheden boven water hebben gekregen. Masliah was de enige auteur die bij alle 132 studies was betrokken.

Een formeel vervolgonderzoek lijkt nu onvermijdelijk. Een deel van de studies die nu onder vuur zijn komen te liggen vormt namelijk de basis voor kandidaat-geneesmiddelen die bedoeld zijn om de ziekte van Parkinson en andere hersenaandoeningen te behandelen.

Sommige van deze middelen zijn zelfs al op mensen getest in klinische trials. Het antilichaam prasinezumab bijvoorbeeld werd op basis van Masliahs werk goedgekeurd voor zulke tests. In die tests werkte het middel niet beter dan een placebo, maar gaf het wel meer bij-effecten, zoals duizeligheid en hoofdpijn.

"Schokkend", zegt ook Marcel Verbeek, hoogleraar neurodegeneratieve aandoeningen aan het Radboudumc en zelf niet betrokken bij het onderzoek. "Alleen al de omvang is indrukwekkend, met 132 artikelen. Maar minstens zo schokkend is dat het om een directeur bij het NIH gaat, die heel veel macht heeft over onderzoeksgeld. Je zou hopen dat zo iemand de vleesgeworden integriteit is."

Slecht voor vertrouwen

Daarnaast is het ook een smet op het blazoen van het alzheimer- en parkinson-onderzoek, zegt Verbeek. "Het doet het algemene vertrouwen in de wetenschap geen goed. Dat raakt dus ook de 99,9 procent goede en eerlijke wetenschappers."

Vaak wordt publicatiedruk onder wetenschappers als een reden gezien voor onvolkomenheden in publicaties, maar hier lijkt iets anders aan de hand te zijn: "Kennelijk worden sommige mensen gedreven door een enorme geldingsdrang, en verliezen ze de integriteit uit het oog."