Jenin blijft verwoest achter, 'Westoever steeds verder onleefbaar gemaakt'

• Eliane Lamper

  redacteur Buitenland

Het was de grootste inval in de afgelopen twintig jaar: de militaire operatie van het Israëlische leger in Jenin op de bezette Westelijke Jordaanoever duurde negen dagen. Met de inzet van honderden militairen, luchtaanvallen en zwaar materiaal heeft het leger grote delen van de stad verwoest, die bekendstaat als bolwerk van Palestijns verzet.

Het leger heeft zich voor nu teruggetrokken uit de stad. Bij aanvallen zijn volgens Israël veertien militanten gedood, onder wie lokale leiders van Hamas en Islamitische Jihad. De ogen zijn nu gericht op de Westoever, die volgens dagblad Israel Hayom als "meest kritieke front" wordt beschouwd na Gaza. De legeractie in Jenin zou een opmaat zijn naar meer machtsvertoon in het gebied.

Met de enorme operatie moet "de opkomst van terreur" aangepakt worden, zei defensieminister Gallant deze week. Het leger probeert "het gras te maaien", oftewel gewapende groepen te verzwakken. Een bekende methode die ook jarenlang is toegepast op Hamas in de Gazastrook. Maar er komt een moment "dat we de wortels eruit zullen trekken", aldus Gallant.

Gewapend verzet

Israël wil een einde aan het verzet op de Westoever, terwijl de steun daarvoor de afgelopen jaren alleen maar groter is geworden. Met name jongeren sluiten zich aan bij verzetsbewegingen, door de uitzichtloosheid van de bezetting. Ze nemen het niet alleen op tegen het leger, maar ook tegen de Palestijnse Autoriteit, die op het gebied van veiligheid samenwerkt met Israël en daardoor als collaborateur wordt gezien.

Met geweld probeert het leger elke oppositie de kop in te drukken, zegt Khaled Elgindy, analist bij Middle East Institute in Washington. "Het houdt zichzelf in stand: Israël voert de repressie op, wat tot meer verzet leidt. Vervolgens zegt Israël weer dat ze terrorisme moeten bestrijden." Hamas riep na de inval van het leger op tot zelfmoordaanslagen op de Westoever.

Op de Westoever is een aantal kleinere gewapende groepen actief. Hamas en Islamitische Jihad hebben er hun eigen afdeling, maar er zijn ook groepen van jonge mannen, met name in vluchttelingenkampen, die hun eigen militante organisatie zijn begonnen, zoals de Leeuwenkuil en de Jenin Brigades.

Dit jaar is het leger al tientallen keren binnengevallen in vluchtelingenkampen. Deze ontstonden in 1948 toen Palestijnen werden verjaagd en op de vlucht sloegen. In de loop van de jaren zijn de kampen omgevormd tot sloppenwijken. Er is weinig werk en onderwijs en medische zorg worden vooral verzorgd door UNWRA, de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen.

Wat er na de vele invallen nog over is van deze groepen? Dat is moeilijk vast te stellen, zegt Elgindy, omdat de groepen behoorlijk ondergronds opereren en niet zo duidelijk georganiseerd zijn. "Ik krijg het idee dat er veel militanten gedood of opgepakt zijn, maar zij zullen weer opgevolgd worden door nieuwe jonge mannen."

'Collectieve bestraffing'

De aanvallen van het leger hebben ook grote gevolgen voor de bevolking. Volgens de Palestijnse autoriteiten zijn 39 inwoners gedood. Tientallen families moesten gedwongen hun huizen verlaten.

Het leger heeft met bulldozers winkels en huizen verwoest en straten opengetrokken. Na een paar dagen was 70 procent van de straten verwoest, aldus de lokale autoriteiten. Ook is de water- en elektriciteitsvoorziening afgesloten.

"Overal zijn sporen van beschietingen, explosies en vernielingen", zegt een inwoner van Jenin:

Met deze aanvallen is sprake van collectieve bestraffing voor Palestijnse inwoners, zegt Erella Grassiani, universitair hoofddocent aan de Universiteit van Amsterdam, gespecialiseerd in de Israëlische veiligheidsindustrie. "Door de verwoesting en het geweld van het leger en kolonisten wordt de Westoever steeds verder onleefbaar gemaakt."

Palestijnen op de Westoever leven al decennia onder militaire bezetting, wat hun bewegingsvrijheid sterk beperkt. Met de oorlog in Gaza heeft het leger de repressie opgevoerd, door nog meer controleposten in te stellen en duizenden Palestijnen op te pakken. Bovendien neemt het geweld van kolonisten toe, er worden wekelijks aanslagen gepleegd en honderden inwoners zijn van hun land verdreven.

Dat Israël zich schuldig maakt aan collectieve bestraffing van Palestijnen werd ook geconcludeerd door het Internationale Gerechtshof, dat daar in juli een uitspraak over deed. Het hof stelt dat de bezetting van de Westoever in strijd is met het internationale recht en per direct moet stoppen. Dat geldt ook voor Gaza en Oost-Jeruzalem. Verder moeten Palestijnen gecompenseerd worden voor de geleden schade.