Onrust over 'eetautomaten' in restaurants van zorgcentra: 'Maar past in trend'

• Jules Jessurun

  redacteur Online

In de restaurants van zorgcentra van organisatie Silverein begint binnenkort een test met zelfbedieningsapparatuur. De restaurants draaien in de huidige vorm verlies, meldt AD. Er wordt vanaf volgende maand getest met verkoopautomaten, maar er zijn zorgen over hoe dat gaat werken en wat dat voor bewoners gaat betekenen.

Een "plein waar structureel activiteiten georganiseerd worden voor verschillende doelgroepen met een sfeervol gedeelte waar je iets kunt eten en drinken", staat in het ronkende persbericht van de zorginstelling die actief is op meerdere plekken in de provincie Utrecht. Dat eten dat wordt genoemd in het persbericht kan dan worden gehaald bij een "zelfbedieningsgedeelte waar je 24/7 terecht kunt (met op passende momenten ondersteuning voor wie dit lastig is)".

Een zelfbedieningsgedeelte dus, concreter: automaten waar eten in zit, die dagelijks worden bijgevuld. Op 2 september gaat een proefperiode in van zes weken. Wat er precies in gaat zitten en hoe dat gaat werken, laat het zorgcentrum nog niet weten. De verandering leidt tot onbegrip bij familie van sommige bewoners.

Kil

Annette van Poppelen, wier 89-jarige moeder woont in een locatie van de zorginstelling in Soest, zegt in het AD dat het besluit "echt het laatste beetje waardigheid en vreugde" wegneemt. "Bewoners, die vaak niet eens zelfstandig kunnen staan, zijn dadelijk voor koffie en iets lekkers aangewezen op een kille automaat."

Door de automatisering is er minder personeel nodig. Silverein meldt dat medewerkers die niet meer nodig zijn "zo veel mogelijk elders" binnen de organisatie een plek krijgen. Dat restaurants en restaurantpersoneel deels door automaten worden vervangen is geen trend die in de hele zorg te zien is, zegt Katrien Luijkx, hoogleraar Mensgerichte ouderenzorg en maatschappelijke impact aan de Tilburg University.

Bewoners vinden het enorm treurig dat de ontmoetingsplek verdwijnt:

"Het past wel in een trend van hoe je met minder mensen voor meer mensen kan zorgen. Of hoe je met minder mensen voor hetzelfde aantal mensen kan zorgen", zegt Luijkx. Ze benadrukt dat dit soort ontwikkelingen niet negatief hoeft uit te pakken. "Het is goed dat hiermee geëxperimenteerd wordt. Maar je moet er wel op letten dat het oplevert wat je wilt." Volgens haar worden soms innovaties ingevoerd in de zorg die "bovenop de rest worden geplakt". Concreet zou dat bij het restaurant kunnen betekenen "dat je in het ergste geval een medewerker extra nodig hebt bij de automaat. Daar moet je alert op zijn."

Hoogleraar Zorgomgeving voor kwetsbare ouderen aan de Maastricht University Hilde Verbeek maakt zich er vooral zorgen over dat het sociale aspect wegvalt als er automaten of magnetrons worden geplaatst. De zorginstelling zegt met een ontmoetingsplein te komen waar de automaten staan. Maar wat dan wegvalt is dat ouderen zien hoe het eten bereid wordt, stelt Verbeek. "Een automaat met eten straalt niks uit: dat is puur functioneel."

Eten van vroeger

Verbeek noemt als voorbeeld dat mensen iets zien of ruiken dat bereid wordt en dan vertellen over eten van vroeger. Vooral voor mensen met dementie is dat cruciaal, zegt zij. "Zij zijn van anderen afhankelijk om hun dag in te delen omdat zij kampen met verlies van initiatief. Juist dat sociale aspect van samen komen waar eten wordt bereid maakt dat ze over eten gaan praten, dat dingen terugkomen. Dat moet je op bepaalde momenten in de dag doen. Zo'n automaat helpt daar niet bij."

Een bewoner van een van de zorglocaties in Soest zegt tegen RTV Utrecht dat hij zich grote zorgen maakt. "Vroeger was het restaurant nog open van 10.00 uur tot 21.30 uur en kon je er een kop soep krijgen, een steak of een broodje gezond." Dat was al langer niet meer mogelijk, maar nu vreest hij nog verdere verschraling van het aanbod. "En mensen die het bovenste vakje van een automaat willen bereiken hebben altijd hulp nodig. En er zijn mensen die het niet begrijpen."

Silverein erkent dat bewoners moeten wennen. "We beginnen met een testfase om ervaringen op te doen met de zelfbedieningsapparatuur. Het restaurant is dan nog open." De zorginstelling heeft op vijf locaties restaurants. Vanaf begin volgend jaar moeten die allemaal zijn aangepast aan het nieuwe concept.