Baobabs in Senegal: hoe een nationaal symbool langzaamaan verdwijnt
In het West-Afrikaanse land Senegal zijn inwoners maar wat trots op hun nationale symbool: de baobab, een imposante boom die 2000 jaar oud kan worden. De baobab komt oorspronkelijk van het eiland Madagaskar, maar heeft zich miljoenen jaren geleden verspreid over de rest van het continent.
In de Senegalese cultuur heeft de baobab een speciale plek gekregen. De boom prijkt op het nationale wapenschild en de bladeren en vruchten worden verwerkt tot eten, sapjes en schoonheidsproducten. De laatste jaren is het ook in opkomst als superfood: baobabpoeder, dat wordt gemalen uit gedroogde pulp, staat bekend om zijn vele vitamines en mineralen.
De meeste bomen groeien in de kalkrijke grond van de kustregio, maar de boom is daar langzaamaan aan het verdwijnen. Tomas Diagne, een bioloog die werkt voor het Instituut voor de Studie en Behoud van de Baobab, maakt zich zorgen. "Dit is het enige dat nog over is van wat eerder een heel groot, legendarisch bos was", vertelt hij, wijzend naar een groep baobabs in een groen veld vlak bij het plaatsje Nguekokh. Achter de bomen zijn de contouren te zien van een groot fabrieksterrein. "Er blijven steeds kleinere stukjes bos over."
Ook in de hoofdstad Dakar zijn er vanwege de oprukkende bebouwing nog maar weinig baobabs over. Soms vallen ze in het drukke straatbeeld bijna niet meer op. In Quartier Baobab, een volksbuurtje in de binnenstad, vormt een baobab echter een populair verzamelpunt. Tegen de brede stam is een koffiezaakje gebouwd. "We komen hier elke dag even samen", lacht Talam Dieng, leunend tegen zijn motor. "Het is een fijne plek."
Officiële cijfers zijn er niet, maar deskundigen schatten dat in Senegal de helft van alle baobabs in de afgelopen decennia is verdwenen. Behalve de bouw is er ook een andere bedreiging. In het baobab-bos bij Nguekokh wijst bioloog Tomas Diagne naar boven, naar takken waarop kleine donkere plekken te zien zijn. "Hier zien we dat de boom ziek wordt."
Blaadjes kappen
De blaadjes van de baobabs worden regelmatig gekapt, zodat vee ervan kan eten. Maar dat gebeurt nu zo vaak, zegt de bioloog, dat de boom daardoor te weinig energie overhoudt om zich te kunnen voeden. "Als mensen maar blijven kappen, gaat de ziekte niet meer weg, dan sterft de boom. Het doet me pijn. Ik strijd al jaren voor hun behoud, maar ik voel me een roepende in de woestijn."
Zolang het kappen doorgaat, vreest Diagne dat vrijwel alle baobabs uit het Senegalese landschap zullen verdwijnen, en alleen nog de bijzondere, beschermde bomen blijven staan. Zoals de 'heilige baobab', een exemplaar met een omtrek van 32 meter. Animisten die geloven dat niet alleen mensen en dieren, maar ook planten, stenen en rivieren een ziel hebben, begroeven er vroeger hun doden. Nu is de boom een populaire attractie.
Souvenirkraampjes omcirkelen de boom, een gids neemt bezoekers via een kleine opening mee in de holle stam. Bovenin piepen honderden vleermuizen. De 14-jarige Mohamed Lamine wordt door zijn zus op de foto gezet. De baobabs horen bij de Senegalese geschiedenis, knikt hij trots. "Deze baobab is 850 jaar oud", zegt hij. Daar kunnen nog heel wat jaren bij.