President Indonesië bindt strijd aan met roken, 'maar zonder handhaving zinloos'
Op het tafeltje langs de weg Jalan Senopati in Zuid-Jakarta liggen twee pakjes kretek (kruidnagelsigaretten), een pakje gewone sigaretten en een vape. Zoals bijna alle mannen in de straat roken parkeerwachters Ahmed en Bagus ze een voor een weg. En dat doen ze al van jongs af aan.
"Ik begon toen ik 14 was", zegt Bagus. Ahmed overtoept hem. "Ik al toen ik 10 was. Het was zo makkelijk om aan sigaretten te komen vroeger." Indonesië is al sinds jaar en dag een van de grootste tabaksproducenten op aarde. "Vooral geplant door kleine boeren hier op Java. Dus door te roken steun ik ze ook een beetje", lacht Ahmed.
Regels aangescherpt
Dat zo veel Indonesiërs jong met roken beginnen is president Joko Widodo een doorn in het oog. Hij heeft de regels aangescherpt. Je mag pas sigaretten kopen op je 21ste (verhoogd van 18), er mogen geen sigaretten worden verkocht in de buurt van scholen en er mag geen reclame meer gemaakt worden op sociale media. Ook mogen e-sigaretten niet meer online verkocht worden.
Want Indonesië is op dit moment simpelweg een rokersland. Of specifieker: een rokersland voor mannen. Ruim 38 procent van de Indonesiërs rookt. Maar dat geldt maar voor 3 procent van de vrouwen. Driekwart van alle mannen in Indonesië steekt bij tijd en wijle een sigaret op.
De overheid heeft daar lange tijd geen enkel probleem mee gehad. De tabaksindustrie levert het land veel geld op. "Er wordt zo'n 48 miljard euro verdiend door de tabaksproducenten, en door accijnzen levert dat de overheid 10 miljard euro per jaar op", zegt anti-tabaksactivist Manik Marganamahendra.
Hoge zorgkosten
Maar langzaam is bij de overheid het besef gekomen hoeveel het de Indonesische samenleving aan zorg kost. "Onlangs kwam er een studie uit, waaruit blijkt dat Indonesië vijf keer meer aan economische kosten heeft door roken dan de overheid aan accijnzen binnenhaalt." Volgens andere onderzoeken komen de directe zorgkosten als gevolg van roken uit op ruim 1,3 miljard euro.
Jaarlijks overlijden er volgens de WHO 225.000 Indonesiërs aan de gevolgen van eerste- of tweedehandsroken. Krap een miljoen worden jaarlijks ziek. En Manik kan erover meepraten. Zijn vader rookte en hield er diabetes en een hartinfarct aan over. "Ik wil niet dat andere Indonesiërs de pijn voelen die mijn vader en ik hebben gevoeld."
Er moet een heel duidelijk systeem van handhaving worden opgezet. Anders heb je niks aan die regels.
Dus sloot Manik zich aan bij de lobbygroep die president Widodo wist te overtuigen de regels aan te scherpen. Maar daarmee is Indonesië er nog lang niet, vindt Manik. "Er moet een heel duidelijk systeem van handhaving worden opgezet. Anders heb je niks aan die regels."
In een steegje aan de Jalan Senopati, zo'n tien meter van het tafeltje van Ahmed en Bagus, wordt duidelijk waarom. In Indonesië kun je op zo'n beetje elke straathoek wel sigaretten kopen. En Ahmed heeft een nieuw pakje kretek nodig. Voor slechts 1 euro. En als de eigenaar van het gammele houten kraampje wordt gevraagd naar de nieuwe rookregels antwoordt hij: "Welke regels?"
"Verkopers moeten om een ID-kaart vragen, er zouden duidelijke boetes moeten komen, en de verkopers moeten daar heel goed over geïnformeerd worden", zegt Manik. Iets wat op dit moment blijkbaar nog niet voldoende is gebeurd. En de vraag is dus of het rookgedrag in Indonesië erg zal veranderen door de wetswijziging.
Terug bij het tafeltje neemt Ahmed zijn pakje kretek aan. Bagus neemt een hijs van zijn gewone sigaret en zegt: "Het is goed voor de gezondheid van de Indonesische samenleving dat die nieuwe regels zijn ingevoerd." "Ja, dat is duidelijk", vult Ahmed hem aan. "Maar ik ga echt niet stoppen met roken door die nieuwe regels." Hij stopt een kretek in zijn mond en zegt: "Dit is voor de tabaksboeren!"