Japan probeert met nieuwe bankbiljetten modern te lijken, maar dat imago klopt niet meer
Japan is vandaag begonnen met de uitgifte van nieuwe bankbiljetten. Het ministerie van Financiën en de Japanse Bank herontwerpen de bankbiljetten elke 20 jaar om vervalsing te voorkomen. Ditmaal zijn de keuzes voor de nieuwe gezichten opvallend: de portretten moeten symbool staan voor de vooruitgang van Japan, maar leggen vooral de grootste problemen bloot die het land ervaart.
Op het grootste biljet, van 10.000 yen (57 euro), staat de negentiende-eeuwse ondernemer Ei'ichi Shibuzawa. Hij was betrokken bij de oprichting van honderden bedrijven, maar is vooral bekend als de grondlegger van de eerste bank van Japan en de introductie van papiergeld in het land. Mede vanwege deze innovaties staat hij bekend als de vader van het moderne Japanse kapitalisme.
Toch lijkt het land deze innovatiekracht te hebben verloren. "Japan heeft nog steeds heel erg het imago van moderne technologie, maar helaas klopt dat niet meer", zegt politiek econoom Saori Shibata.
Ondanks pogingen van de overheid om het gebruik van digitale betaaloplossingen te stimuleren, blijven Japanners afhankelijk van contant geld.
Zes op de tien betaaltransacties worden nog steeds met fysiek geld betaald. In Nederland wordt bij slechts twee op de tien aankopen contant afgerekend. "Je ziet dat een groot deel van de bevolking sceptisch is over de digitalisering van betalingen, dus weigert deze te gebruiken", vervolgt Shibata. "Van innovatie is dus weinig sprake."
Investeren in wetenschap en onderwijs
In een poging het roer om te gooien introduceerde premier Kishida vorig jaar een grootschalige economische hervorming onder de titel "het nieuwe kapitalisme." Hierin beloofde hij onder andere de lonen te verhogen, midden- en kleinbedrijven te ondersteunen, en te investeren in wetenschap en onderwijs om de Japanse innovatiekracht weer terug te winnen.
Mede hierom is de keuze voor het portret op het 1000 yen biljet (6 euro) gevallen op de bacterioloog Shibasaburo Kitasato. Hij ontwikkelde samen met de Duitse Emil von Behring de eerste behandeling voor tetanus. Hij was een van de eerste Japanners die internationaal actief waren op het gebied van kennisuitwisseling, en staat daarmee symbool voor de Japanse innovaties in technologie en wetenschap.
Met trots presenteerde het Japanse Nationale Printbureau daarom dat de nieuwe bankbiljetten gemaakt worden met de nieuwste antivervalsingstechnologie, waaronder driedimensionale printmethodes. Japan is daarmee het eerste land dat gebruikmaakt van bewegende hologrammen op zijn bankbiljetten.
Ondanks de investeringen in de wetenschap en de flitsende presentatie van nieuwe technologieën, lijkt Japan weg te zakken op het gebied van wetenschappelijke innovatie. In 2004 stond het land nog vierde in de wereldwijde ranglijst voor het aantal geciteerde wetenschappelijke publicaties, net achter Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Inmiddels is het gezakt naar de dertiende plek.
Vrouwenemancipatie
Het zijn niet alleen de wetenschappelijke ranglijsten waar het land mee achteruitkachelt: volgens het Wereld Economisch Forum gleed Japan in 2023, onder de 145 landen die gemeten werden, van de 116e naar de 125ste plek op het gebied van vrouwenemancipatie. Het is het gevolg van slechte representatie in topfuncties in het bedrijfsleven, in het parlement en het kabinet.
Misschien juist daarom is ervoor gekozen om Umeko Tsuda, een pionier in het vrouwenonderwijs, op het 5,000 yen biljet (29 euro) te zetten. Tsuda was de eerste Japanse vrouw die ging studeren in Amerika, en bij terugkomst richtte ze een van de eerste universiteiten voor vrouwen op. Ze is vandaag de tweede vrouw geworden die Japanse bankbiljetten siert sinds de invoering van papiergeld in 1885.
"De overheid wil laten zien dat ze zich ervan bewust is dat vrouwen ook een rol spelen in de Japanse geschiedenis", verklaart Shibata. "Maar het is geen oprechte poging om hun positie te verbeteren. Het is namelijk vanwege het beleid van de huidige regering dat er bijna geen vooruitgang is in de emancipatie van vrouwen."
De arbeidsparticipatie van Japanse vrouwen ligt met 73 procent ver boven het wereldwijde gemiddelde van ongeveer 50 procent. Tegelijk is de loonkloof veel groter dan in andere landen, en belanden vrouwen vaak in slecht betaalde parttimebanen zonder baanzekerheid.
"De regeringspartij behandelt vrouwen vooral als machines die productiviteit verhogen en arbeidstekorten opvangen", verklaart Shibata. "Een vrouw op een bankbiljet is dus een mooi gebaar, maar het is vooral symboolpolitiek."