Kunstenaar Jacqueline de Jong overleden (85), 'niet te vatten in een hokje'

Kunstenaar Jacqueline de Jong is afgelopen weekend op 85-jarige leeftijd overleden. Dat bevestigt haar Haagse galeriehouder Jaring Dürst Britt.

De Jong was sinds de jaren 60 actief als kunstenaar en maakte onder andere schilderijen, beelden en sieraden, of 'draagbare sculpturen', zoals ze deze zelf noemde. Haar werk, dat ook internationaal veel bekendheid genoot, staat bekend als expressionistisch, absurdistisch en figuratief.

"Jacqueline laat zich niet in één woord omschrijven", zegt galeriehouder Dürst Britt. "Ze was heel expressief, eigenzinnig en direct." Haar werk was "niet goed in een hokje te vatten". Juist daarom kwam ze de laatste tien jaar meer in de belangstelling te staan, zegt Dürst Britt. "De jonge generatie kunstenaars hanteert heel veel verschillende media, veel verschillende beeldtaal. Daar paste ze naadloos in."

In 2019 won De Jong nog de prestigieuze Aware-prijs voor haar uitzonderlijke loopbaan en oeuvre. Datzelfde jaar was er een grote overzichtstentoonstelling van haar werk in het Stedelijk Museum in Amsterdam.

Nieuwsuur maakte in januari nog een portret van De Jong:

De Jong werd in 1939 geboren in Hengelo in een Joods gezin. Met haar Zwitserse moeder vluchtte ze in 1942 naar Zwitserland en keerde in 1947 terug. Haar studententijd bracht ze door in Parijs en Londen, waar ze Frans en drama studeerde.

Weer in Nederland kwam De Jong steeds meer terecht in de kunstwereld. Zo werkte ze tussen 1958 en 1961 in het Stedelijk Museum op de afdeling toegepaste kunst, en ontmoette de Deense kunstenaar Asger Jorn, met wie ze een relatie kreeg.

Sieraden van aardappelen

Jorn was een oprichter van de Cobra-groep. Niet geheel toevallig had De Jongs werk uit de jaren 60 volgens Dürst Britt veel weg van die avant-gardebeweging.

Maar ook in die jaren werkte De Jong al met vernieuwende materialen en middelen, zegt Dürst Britt. "In de jaren 60 experimenteerde ze met bijzondere soorten acrylverf, die in Nederland nog niet te krijgen waren. Dat leverde waanzinnig kleurrijke schilderijen op." Die doen volgens hem meteen denken aan de platenhoes van het Beatles-album Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band.

"Ze was altijd bezig om te denken: kan ik hier iets anders mee?", zegt hij. "Die experimenteerdrang heeft ze tot het einde volgehouden." Een van De Jongs projecten van de laatste twintig jaar waren sieraden van gedroogde aardappelen met uitlopers die ze had gedoopt in een bad van goud of platina.

De Jong was ook een maatschappelijk betrokken kunstenaar, vindt Dürst Britt. Actuele conflicten kwamen vaak voor in haar werk. Zo schilderde ze in de jaren 80 over de oorlog in Libanon en meer recent over de oorlogen in Syrië, Oekraïne en Gaza.

Ook maakte ze in de jaren 70 tekeningen waarin de Nederlandse Enith Brigitha voorkwam, de eerste zwemster van kleur die op de Olympische Spelen een medaille won. De Jong kreeg volgens Dürst wel eens het verwijt dat ze niet écht geëngageerd was. "Maar als kunsthistorici zich nog meer gaan verdiepen in haar werk, zullen er veel momenten zijn waarop ze denken: 'Was ze daar toen al mee bezig?' Ze was op heel veel fronten haar tijd ver vooruit."

'Noodzaak om te blijven leven'

Ook op hoge leeftijd beleefde De Jong nog veel plezier aan haar werk als kunstenaar. "Het is heel fijn om te kunnen werken", zei ze in januari tegen Nieuwsuur. "En ik ben natuurlijk heel bang dat ik dat op een dag niet meer kan, want het is toch wel datgene wat mij het meest stimuleert in mijn bestaan. Als ik het zo bekijk is het toch wel een noodzaak om te blijven leven en te blijven ademen."

Bij De Jong werd een aantal weken geleden leverkanker geconstateerd. Daarna ging haar gezondheid volgens Dürst Britt snel achteruit.