'Kniel en zeg sorry': nieuwe vorm van pesten onder jongeren

• Maxime de Vries

  redacteur NOS Stories

• Lisanne van Spronsen

  Redacteur NOS op 3

Filmpjes met jongeren die gedwongen worden om op hun knieën sorry te zeggen, hun kleren moeten uittrekken of iets vies moeten likken. Op TikTok, Snapchat en Telegram gaan veel beelden rond van jongeren die elkaar vernederen. Regelmatig wordt er ook geweld gebruikt of gevochten. De gevolgen voor slachtoffers zijn vaak enorm.

Ook hulporganisaties zien het vaker. "We zien dit soort vernederbeelden veel voorbijkomen. Video's waarin jongeren gekwetst worden of waar geweld te zien is", zegt Nikki Lee Janssen van HelpWanted, een organisatie die helpt bij online grensoverschrijdend gedrag. Harde cijfers zijn er niet. Er wordt nergens bijgehouden om hoeveel video's het gaat.

Uit een vragenlijst van NOS Stories, die is uitgezet onder de volgers op TikTok en Instagram, blijkt dat het gaat om verschillende soorten video's. Het vaakst zien jongeren beelden waarin iemand wordt geslagen of geschopt, gevolgd door filmpjes waarin jongeren iemand vernederen.

Cas (13), niet zijn echte naam, moest van een grote groep jongeren knielen en 'sorry' zeggen. Daar werd een video van gemaakt, die online werd gedeeld. Nu gaat hij al maanden niet naar school. NOS Stories sprak met hem, en met iemand die via sociale media dit soort video's verspreidt:

Jongeren die slachtoffer worden van vernedervideo's hebben daar vaak veel last van. Schaamte, schuldgevoelens. "Het is misschien nog wel heftiger omdat het allemaal online wordt gedeeld. Het is overal, verspreidt zich heel snel en je weet eigenlijk niet wie het allemaal ziet", zegt HelpWanted. De organisatie ondersteunt ook jongeren bij het offline halen van video's.

NOS Stories sprak meerdere jongeren die dit meemaakten. Een jongen van 14 uit de vragenlijst legt uit hoe beangstigend het voor hem was. "De groep om me heen bleef maar zeggen: 'Ga op je knieën. Zeg sorry, zeg sorry, zeg sorry.' Ik was zo bang, dat ik het deed om ervan af te komen, maar ik had niet door dat het werd gefilmd. Iedereen heeft het gezien op TikTok." Hij zegt nu EMDR-therapie te volgen om weer naar school te durven.

Ook de 13-jarige Cas heeft op dit moment therapie om er weer bovenop te komen. "Het doet veel met je. Vooral het feit dat alles is gefilmd en iedereen je nu als een sukkel ziet. Als die ene jongen die op z'n knieën is gegaan."

Jongeren die in een vernedervideo zijn verschenen, zijn op hun hoede en durven minder zichzelf te zijn. "Ik heb ook bijna niemand meer", zegt Cas. "Een groot deel van mijn vrienden is weg omdat ze me een sukkel vonden. Ze bleven grapjes maken en dat trok ik niet meer."

Waarom?

Pesten en roddelen zijn niet nieuw, maar de vormen veranderen continu, zeker online, zeggen hulporganisaties. "Met deze video's lijkt er weer een nieuwe manier om je naam te vestigen", zegt Donna Heijnsdijk van het Jeugd Preventieteam. Zij staan in nauw contact met jongeren, om te voorkomen dat ze in het criminele circuit belanden. "Daarnaast zien we ook weleens dat slachtoffers nu zélf anderen gaan vernederen, om hun naam te 'zuiveren'."

Scholen hebben er veel mee te maken en vinden het lastig om er wat tegen te doen. "Dat komt omdat het pestgedrag vaak buiten schooltijd gebeurt. Tegelijkertijd ervaren scholen de onveiligheid van dit gedrag wel binnen de schoolmuren", zegt Marijke van der Zalm van School & Veiligheid. Die organisatie helpt scholen met dit soort problemen.

Om het online pesten aan te pakken, is het volgens School & Veiligheid belangrijk dat scholen in actie komen. Van der Zalm: "Duidelijk grenzen stellen is cruciaal. Jongeren moeten leren wat wel en niet acceptabel is, daarbij hebben ze begeleiding nodig. Bespreek wat wel en niet kan. Maar ook: wat is strafbaar?"

Volgens Janssen van HelpWanted is het erg belangrijk dat ook mensen die dit online zien hier wat tegen doen. "Als jij zo'n video ontvangt, stuur die dan niet door naar vrienden. Laat het stoppen bij jou, en bedenk hoe het is voor degene ín zo'n video."