James Webb-telescoop ziet oudste sterrenstelsel ooit: 13,5 miljard jaar oud

Wetenschappers hebben het oudste sterrenstelsel ooit ontdekt. Het licht scheen ongeveer 290 miljoen jaar na de oerknal en komt nu, ongeveer 13,5 miljard jaar later, in de buurt van de aarde.

Het licht is gezien met de Amerikaans-Europese ruimtetelescoop James Webb, die eind 2021 werd gelanceerd. Die is veel geavanceerder dan zijn voorgangers en kan daardoor veel verder terug in de tijd kijken. De ontdekkers waren eerst wat terughoudend, omdat het licht helderder was dan verwacht, maar uit metingen bleek de leeftijd te kloppen.

Sterrenstelsel JADES-GS-z14-0 is honderden miljoenen keren zo zwaar als onze zon, en ook dat verbaasde de wetenschappers. "Hoe kan de natuur zo'n helder, zwaar en groot stelsel maken in minder dan 300 miljoen jaar tijd?", vragen onderzoekers Stefano Carniani en Kevin Hainline zich af.

Cosmic dawn

De afgelopen twee jaar hebben wetenschappers de Webb-telescoop gebruikt om de cosmic dawn te onderzoeken. Dit 'kosmisch ochtendgloren' is de periode in de eerste paar honderd miljoen jaar na de oerknal, waarin de eerste sterrenstelsels ontstonden. Het oudste sterrenstelsel dat daarbij tot nu toe was gevonden was ongeveer 350 miljoen jaar na de oerknal ontstaan.

De telescoop is een samenwerking tussen de Amerikaanse NASA, de Europese ruimtevaartorganisatie ESA en de Canadese CSA. Het instrument heeft meer dan 10 miljard euro gekost en werd jaren later dan gepland naar de ruimte geschoten. Het is de grootste en krachtigste ruimtetelescoop ooit gebouwd.