Patiënten en zorgverleners dagen Staat en verzekeraars om lange wachtlijsten ggz
Psychiatrisch patiënten, naasten en zorgverleners in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) bereiden een collectieve rechtszaak voor tegen de Staat en tegen zorgverzekeraars.
In de ogen van deze belanghebbenden, die zich hebben verenigd in de stichting 'Recht op GGZ', handelen de verzekeraars in strijd met hun wettelijke zorgplicht door onvoldoende ggz in te kopen. En de rijksoverheid stelt te weinig geld beschikbaar.
Hierdoor zijn de wachtlijsten onaanvaardbaar lang geworden en worden de mensenrechten van deze patiënten geschonden, is de klacht. Concreet gaat het om het recht op leven en het recht op toegang tot gezondheidszorg.
Mensen met grootste problemen wachten langst
Eind vorig jaar waren er volgens de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) bijna 100.000 zogenoemde wachtplekken in de ggz. Omdat sommige mensen meerdere malen op een wachtlijst staan (de NZa denkt één op de vijf) gaat het waarschijnlijk om zo'n 78.000 patiënten.
Iets meer dan de helft van die groep moet langer wachten dan volgens de geldende normen verantwoord is. Dat geldt het sterkst voor de mensen met de ernstige klachten, zoals trauma en depressieve stemmingsstoornissen.
Psychologen en psychiaters niet ingehuurd
Het lange wachten veroorzaakt niet alleen veel persoonlijk leed; ook de maatschappelijke gevolgen zijn groot, benadrukken de eisers. Onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam laat zien dat elke maand extra op de wachtlijst de kans dat iemand op lange termijn weer aan het werk raakt met 2 procentpunt verlaagt. Als de wachttijden met één maand kunnen worden teruggebracht, levert dit al meer dan 300 miljoen euro per jaar op, berekende VU-promovendus Roger Prudon.
Volgens de NZa speelt onder meer de "arbeidsproblematiek" in de ggz een rol bij de filevorming in de ggz, maar psychiater Manon Kleijweg van stichting Recht op GGZ bestrijdt dat. Zij wijst onder meer op recent onderzoek van de Consumentenbond, waaruit bleek dat begin dit jaar duizenden psychologen en psychiaters niet worden gecontracteerd door een zorgverzekeraar.
Soms horen behandelaars al in mei van de werkgever dat zij de rest van het jaar geen nieuwe patiënten meer mogen aannemen omdat het plafond in zicht is.
In de visie van Kleijweg is de oorzaak van de lange wachtlijsten veel eerder te vinden in de 'omzetplafonds' die zorgverzekeraars ggz-instellingen opleggen. Vanaf 2012 hielden de verzekeraars daardoor jaarlijks zo'n 300 miljoen euro van het ggz-macrobudget over, bevestigde de Algemene Rekenkamer eerder in een rapport. Volgens het ministerie van VWS is dat inmiddels niet meer het geval.
Worden die 300 miljoen volledig besteed, verdwijnen de wachtlijsten, is de stellige overtuiging van Kleijweg. Toen de minister besloot 30 miljoen euro toe te voegen aan het budget had dat meteen effect.
Ggz-professionals ervaren voortdurend de gevolgen van die omzetplafonds, vertelt Kleijweg. "Soms horen behandelaars al in mei van de werkgever dat zij de rest van het jaar geen nieuwe patiënten meer mogen aannemen van een bepaalde verzekeraar omdat dat plafond in zicht is. Dat leidt dan tot zulke schrijnende toestanden, dat er overleg komt met de verzekeraar en je toch weer wat extra patiënten kan gaan helpen. En dat soms wel drie keer per jaar, bij verschillende verzekeraars. Dat is zonde van de tijd. Ook van bijvoorbeeld de huisarts, die in dit soort gevallen natuurlijk ook betrokken is."
Eisers niet kansloos
De afgelopen jaren hebben Kleijweg en haar medestanders, voorheen actief in actiegroep 'Red de GGZ', demonstraties georganiseerd, een petitie aangeboden aan de Tweede Kamer en gesproken met onder anderen minister Helder en de zorgverzekeraars.
Vandaag is er opnieuw een manifestatie bij het ministerie van VWS. De komende tijd hoopt de stichting dat die inspanningen alsnog succesvol blijken te zijn. Gebeurt dat niet, dan komt de zaak waarschijnlijk eind dit jaar voor de rechter.
Hoogleraar gezondheidsrecht Martin Buijsen van de Rotterdamse Erasmus Universiteit denkt dat de eisers zeker niet kansloos zijn in deze rechtszaak. "In de uitspraken van de geschillencommissie die klachten over zorgverzekeraars behandelt, zie je bijvoorbeeld dat de zorgplicht echt wordt beschouwd als een resultaatverplichting tegenover de verzekerde. Daar kunnen verzekeraars alleen onderuit als het praktisch onmogelijk is om die zorgplicht waar te maken. Zij moeten overmacht kunnen aantonen. Dat lijkt me hier heel lastig."
Reactie
Gevraagd om een reactie naar het vooruitzicht van een eventuele rechtszaak zegt een woordvoerder van Zorgverzekeraars Nederland: "We vinden het van groot belang dat de ggz goed toegankelijk is voor iedereen die zorg nodig heeft. Zorgverzekeraars nemen hun zorgplicht uiterst serieus en werken iedere dag hard met aanbieders, instellingen, gemeenten, overheden en het sociaal domein om zich samen in te zetten voor de toegankelijkheid van de ggz In het Integraal Zorgakkoord hebben we belangrijke afspraken gemaakt die bijdragen aan het reduceren van de wachtlijsten."
Een woordvoerder van demissionair minister Helder (VVD) noemt de wachttijden in de ggz "een punt van zorg", maar benadrukt ook dat er onder andere via het zorgakkoord wordt gewerkt aan "grip op de wachtlijsten".
