Rotterdam koopt winkelpanden om leegstand aan te pakken, 'komt ook ondernemers ten goede'

• Cathérine Minczeles

  redacteur Economie

De gemeente Rotterdam heeft vier winkelpanden opgekocht om ze daarna aan ondernemers te verhuren. Het doel is om leegstand en ondermijning in de winkelstraten tegen te gaan. Het is niet de enige gemeente die een actievere rol op de vastgoedmarkt neemt. Maar deskundigen zetten wel vraagtekens bij het succes van een dergelijke aanpak.

Rotterdam maakt voor dit initiatief gebruik van het het Fonds Vitale Kerngebieden waarmee het winkelpanden opkoopt, opknapt, verhuurt en uiteindelijk verkoopt. Het fonds blijft maximaal vijftien jaar bestaan. De gemeente heeft er 9 miljoen euro in geïnvesteerd. Het idee is dat hiermee sturing kan worden gegeven aan het soort onderneming dat in de winkelruimte trekt. Op die manier moet het winkelbestand straks beter aansluiten op de wensen van Rotterdammers.

"Winkelgebieden staan onder druk omdat mensen meer online kopen sinds de coronacrisis", signaleert wethouder Robert Simons. "De winkelstraat aantrekkelijk houden komt ook de andere ondernemers ten goede."

Niet de hoofdprijs

Een van de vier aangekochte panden zit aan de Nieuwe Binnenweg, een lange winkelstraat die het centrum met Delfshaven verbindt. Het pand staat al anderhalf jaar leeg nadat een reisbureau eruit vertrok. De gemeente wil de ruimte aan een ondernemer verhuren die waarde toevoegt aan de buurt, maar voor wie het een risico is om voor langere tijd een huurcontract aan te gaan.

Ook de huur zal iets lager zijn dan bij andere panden in de straat. "Wij hoeven niet de hoofdprijs te vragen", zegt Simons.

Ondernemers aan de Nieuwe Binnenweg reageren verschillend op de plannen van de gemeente. Rina van der Stok, ondernemer van Ekoplaza en bestuurslid van de BIZ (Bedrijven Investeringszone) vindt het initiatief van de gemeente niet slecht. "Mits er rekening wordt gehouden met het soort winkel dat erin komt. Voor een aantrekkelijke winkelstraat is een meer divers winkelaanbod in de straat nodig."

Gerard de Meijer, eigenaar van schoenenzaak The Punch, vindt het goed dat leegstand wordt aangepakt, maar heeft zijn twijfels over de manier waarop. "Als de ondernemer wordt gesubsidieerd, dan wordt die bevoordeeld ten opzichte van anderen."

Het opkopen van winkelpanden is slechts één van de middelen die gemeenten hebben om verloedering tegen te gaan, zegt Pieter van der Heijde, expert op het gebied van transformeren van winkelgebieden. "Ook het wijzigen van het bestemmingsplan kan bijdragen aan de leefbaarheid. Daar kan alleen wel veel tijd overheen gaan. Het opkopen is dus een snel, maar ook een risicovol instrument."

Van der Heijde verwijst naar de economische cisis van 2008: "Toen liepen gemeenten financiële schade op doordat de grond- en vastgoedprijzen plotseling kelderden." Het is daarom beter om het voorkomen van verloedering aan de markt over te laten, stelt hij. "Maar als dat niet gebeurt, dan heeft de gemeente de taak om voor goede ruimtelijke ordening te zorgen."

Of een dergelijke strategie succesvol is, is moeilijk te zeggen, volgens Van der Heijde. "Er zijn nog te weinig praktijkvoorbeelden." Voor inspiratie kijkt hij naar Amsterdam, Assen, Beverwijk, Emmen en Oosterhout. De laatstgenoemde gemeente kocht zelfs een heel winkelcentrum.

"Een aantal van deze projecten zijn nog in ontwikkeling en voor Amsterdam geldt dat het niet gemakkelijk was, maar het heeft wel tot een aantrekkelijker entreegebied geleid. Tegenwoordig worden met name winkelpanden opgekocht om te transformeren naar andere functies, zoals woningen, bedrijfsruimte of zorgvoorzieningen."

Wat is divers?

Het gevaar van gemeentes die zich bemoeien met de winkelstraat, is dat het ook een kwestie van smaak is. "Gemeenten zien straten met veel bedrijven van migranten vaak als verloedering", zegt Jan Rath, tot vorig jaar hoogleraar stadssociologie aan de Universiteit van Amsterdam. "Terwijl die straten bij uitstek divers zijn."

Het risico is volgens hem dan ook dat het aanbod misschien wel diverser is na inmenging van de gemeente, maar wel vooral voor één bepaalde groep. "Wat in feite met divers winkelaanbod wordt bedoeld, zijn bijvoorbeeld kaas- en boekwinkels. Dat vindt de middenklasse heel leuk, maar het is niet interessant voor mensen die minder te besteden hebben."