Leusdenaren op zoek naar antwoorden in concentratiekamp Neuengamme
Een bus met zeventig Leusdenaren is vanochtend vertrokken naar het concentratiekamp Neuengamme in Duitsland. De groep bestaat vooral uit familieleden van mensen die in de Tweede Wereldoorlog vanuit het dorp werden weggevoerd naar het kamp bij Hamburg. Ze willen met eigen ogen zien wat daar met hun familie is gebeurd.
"We weten wat voor soort kamp het was, maar niet veel over hoe het er binnen echt was", zegt initiatiefnemer Henri Schouten (71) van de busreis tegen RTV Utrecht.
Hij is blij dat de reis een officieel tintje heeft: ook burgemeester Bouwmeester en een aantal gemeenteraadsleden zitten in de bus. "Het is niet zomaar iets wat we gaan doen, voor sommigen wordt het de eerste keer dat ze de plek bezoeken waar familieleden zijn omgebracht", zegt Schouten.
In de loop van de oorlog zijn naar schatting 37 mensen uit Leusden en de omliggende dorpen naar Neuengamme gedeporteerd. "De precieze aantallen zijn wat lastig, omdat gemeente- en provinciegrenzen zijn veranderd later", aldus Schouten. Feit is dat het om relatief veel mensen gaat voor zo'n kleine gemeenschap. Degenen die zijn weggevoerd werden onder erbarmelijke omstandigheden te werk gesteld in het kamp. Er zaten krijgsgevangenen en verzetsstrijders, maar ook homoseksuelen en Roma.
Manhattan aan de Elbe
Naast het kamp stond een kleine steenfabriek. Daar moesten de gevangenen werken, terwijl ze nauwelijks te eten of te drinken kregen. Ook moesten ze een kanaal van anderhalve kilometer graven om een verbinding te maken met een zijtak van de Elbe. Bij die graafwerkzaamheden zijn veel mensen omgekomen.
Later bleek dat de gevangenen werden ingezet voor een droom van Hitler en zijn architecten. "Hamburg moest het Manhattan aan de Elbe worden", zegt Schouten. "Maar de werkomstandigheden waren gruwelijk, alsof gevangenen geen mensen waren."
Schouten kent het kamp goed, sinds 1965 bezoekt hij het regelmatig. Zijn opa is een van de in totaal 7.000 Nederlanders die in het kamp zijn omgekomen. "Het was een sterke man, een boer, die in korte tijd geknakt is door het zware werk", stelt Schouten. Op de achterblijvers had de dood van zijn opa enorme impact. "Ik herinner me nog goed dat mijn oma na de oorlog veel voor het raam heeft gezeten, wachtend totdat hij het erf van de boerderij weer op zou lopen", zegt hij. "Het bericht dat hij overleden was, hadden we allang gehad."
Administratie vernietigd
Zelf heeft Schouten inmiddels een aantal antwoorden, maar nog steeds is weinig duidelijk over wat er precies is gebeurd met de Leusdenaren die in Neuengamme terechtkwamen. De Duitsers hebben veel van de kampadministratie vernietigd. "We weten dat deze mensen hier zijn omgekomen, maar naar veel details is het gissen."
Schouten verwacht een emotionele reis. "Je kan heel veel vinden op internet, maar de ware schaal van de verschrikkingen wordt hier pas duidelijk."
