'Zorgen om oorlog bij Nederlander toegenomen'

De zorgen om oorlog zijn bij Nederlanders fors toegenomen. Dat blijkt uit het jaarlijkse Vrijheidsonderzoek dat het Comité 4 en 5 mei vandaag heeft uitgebracht. Tegelijkertijd hebben minder respondenten in het onderzoek gezegd zich zorgen te maken over onder meer klimaatverandering en milieuvervuiling.

Het comité meldt dat ook de zorgen om terrorisme, nepnieuws en populisme zijn toegenomen, maar bij de thema's oorlog (van 38 procent naar 56 procent) en migratie (van 15 procent naar 26 procent) zijn de toenames het grootst. Klimaatverandering wordt minder genoemd, maar neemt ondanks een daling van 43 naar 37 procent wel nog de tweede plaats in van meest zorgwekkende thema's.

Ieder jaar wordt onder de respondenten ook onderzoek gedaan naar het draagvlak van de herdenking op 4 mei. Dat blijft onverminderd hoog: 83 procent geeft aan die (heel) belangrijk te vinden. Dat geldt ook Bevrijdingsdag op 5 mei met 75 procent, maar daar is wel een daling zichtbaar: van 81 procent in 2020 naar 75 procent in 2022.

Naast de vaste vragen over de Nationale Herdenking op 4 mei en Bevrijdingsdag op 5 mei is dit jaar meer ingegaan op het thema 'Beleving van vrijheid'. Rond dit thema zijn net als eerder in 2022 en 2020 elf zaken rondom het thema voorgelegd.

De meeste van de zaken die met de vrijheidsbeleving te maken hebben (vrijheid om de eigen partner te kiezen, vrijheid van meningsuiting, vrije verkiezingen, onafhankelijke rechters, vrije studiekeuze, verbod op discriminatie en onafhankelijke journalistiek en media) wordt door 80 procent of meer belangrijk geacht.

Vrije samenleving

Wat opvalt is dat er opnieuw sprake is van een daling in de vrijheidsbeleving. In 2022 zakte die tot 11 procent. Dat had volgens de onderzoekers mogelijk te maken met de coronabeperkingen. Daarna was er een opleving in het aandeel respondenten dat aangaf dat het gevoel van vrijheid was toegenomen in de afgelopen vijf jaar, van 11 procent naar 20 procent. Dit jaar is dit weer gezakt naar 13 procent.

Ook zijn er zorgen over de houding ten opzichte van een vrije samenleving. Ruim twee derde van de respondenten denkt dat men gaat vergeten hoe belangrijk vrijheid is (67 procent). In de eerste meting in 2020 was dat nog 61 procent.

Extra maatregelen

Bij de Nationale Dodenherdenking op 4 mei op de Dam in Amsterdam is dit jaar minder publiek welkom en alle bezoekers worden gefouilleerd. De aanleiding hiervoor is de toegenomen spanning in de maatschappij, onder meer door de oorlog in Gaza, en een grote actiebereidheid, zei burgemeester Halsema. Het aantal mensen dat bij de herdenking aanwezig mag zijn, is gehalveerd. Dat komt voor dit jaar neer op zo'n 10.000 mensen. Ook worden bezoekers van tevoren gefouilleerd.

Vorige maand werd de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in de hoofdstad verstoord door protestacties, waarbij volgens verschillende getuigen ook antisemitische leuzen te horen waren. Er werd gedemonstreerd vanwege het bezoek van de Israëlische president Herzog. Zijn komst lag gevoelig door de oorlog in Gaza en uitspraken die Herzog had gedaan over Gazanen.