Nederland wil rookvrij zijn in 2040, maar het is nog lang niet zo ver
Pakjes sigaretten worden duurder en vapes met smaakjes zijn sinds het begin van dit jaar verboden. Toch valt de daling van het aantal rokers in Nederland tegen. Hoe realistisch is het behalen van het ultieme doel: een rookvrije generatie?
In het Verenigd Koninkrijk is gisteren een belangrijke stap gezet om tabak op termijn helemaal te verbieden. Het Britse parlement heeft ingestemd met plannen waardoor mensen die in 2009 of later zijn geboren geen sigaretten, shag en vapes meer kunnen kopen.
"De prijzen voor sigaretten in het Verenigd Koninkrijk liggen hoger dan in Nederland. Je betaalt omgerekend zo'n 15 euro per pakje. Ze maken het daarmee zo goed als onbetaalbaar om te roken. Vapes daarentegen -met alle smaakjes- zijn nog wel te koop. Die worden zelfs gezien als een manier om te stoppen met het roken van sigaretten", zegt correspondent Fleur Launspach.
"Je merkt wel dat de discussie in het Verenigd Koninkrijk veel weerstand oproept. De wet is er met moeite doorgekomen, omdat de achterban van de premier, die de wet voorstelde, moeite heeft met het inperken van de keuzevrijheid van de inwoners."
De asbakken op tafel
Heel anders is de situatie in Griekenland: de prijs van een pakje sigaretten ligt daar rond de 4,50 euro. Ook wordt er maar weinig gedaan om jonge mensen weg te houden bij tabak. "Het mag dan sinds 2008 verboden zijn om in horeca en openbare gebouwen te roken; dat is niet altijd te merken. In ziekenhuizen wordt nog wel eens gerookt, zelfs door artsen op hun werkkamer. Ook in de horeca wordt nog regelmatig binnen een sigaret opgestoken. De asbakken stonden tot 2019 nog vaak op tafel", aldus correspondent Thijs Kettenis.
"Griekenland hoort bij de landen waar het meest gerookt wordt binnen de EU, ongeveer 30 procent van de bevolking. Er zijn weinig ontmoedigingsmaatregelen, maar de overheid wil wel dat iedereen die na 2025 geboren wordt niet meer rookt."
De enige maatregel die nu aanstaande is heeft te maken met overdekte terrassen die zo goed als afgesloten zijn van de buitenlucht. Daar mag nu nog worden gerookt, maar dat wil de overheid aan banden leggen.
In 2016 stak de toenmalige Griekse onderminister van volksgezondheid een sigaret op tijdens een persconferentie:
Roken in de trein, langs het sportveld en in de kroeg is in Nederland al lang verleden tijd. Toch wil het maar niet lukken om jongeren weg te houden bij vapes en tabak. Rookvrije Generatie, de samenwerking tussen het Longfonds, KWF en de Hartstichting om die ambitie waar te maken, is nog steeds positief.
Directeur van de Hartstichting en voorzitter van Rookvrije Generatie Hans Snijder denkt nog steeds dat een generatie die niet meer rookt werkelijkheid kan worden. "Maar het gaat niet vanzelf. Dan moet er wel wat gebeuren, en snel ook: doorpakken met de prijs verhogen. Dat draagt bij om rokers van het roken af te helpen en te zorgen dat een nieuwe generatie niet begint. We zouden naast het verbod voor supermarkten om tabak te verkopen, dat deze zomer ingaat, ook moeten bewerkstelligen dat bijvoorbeeld tankstations stoppen met de verkoop van sigaretten, shag en vapes."
"Er is nu momentum voor. We hebben een maatschappelijke taak om iets tegen het roken te doen. We willen niet met onze moraliserende vinger wijzen, maar iets doen aan de omgevingsvariabelen. Onderzoek leert dat daar de meeste winst te behalen valt. Als je de prijs omhoog brengt, en de beschikbaarheid naar beneden, dan bereik je iets."
Op terrassen en in de auto
Marc Willemsen, hoogleraar tabaksontmoediging en verbonden aan het Trimbos-instituut, sluit zich daarbij aan. "Wat door de overheid is gedaan, is niet genoeg om de doelstellingen te halen. Van die accijnsverhogingen mag je verwachten dat ze effectief zijn. Die maatregel zal door moeten gaan, dan kan je daar effecten van verwachten. Dat geldt ook voor campagnes om roken te ontmoedigen."
"De leeftijdsgrens verhogen naar 21 jaar zou ook direct effect kunnen hebben. Dat is genoemd door de demissionair staatssecretaris, maar nog niet verder uitgewerkt. Daarnaast zou het helpen als op bijvoorbeeld terrassen en in de auto niet meer gerookt mag worden."
Of een compleet rookvrije generatie echt realistisch is, vindt Willemsen lastig te zeggen. "Ik denk dat het haalbaar is dat minder dan 5 procent van de Nederlanders rookt. Maar dan moeten alle maatregelen waarvan we weten dat ze zin hebben worden geïntensiveerd."
Veel te laat
Willemsen volgt de ontwikkelingen in het Verenigd Koninkrijk met belangstelling."Ik vind dat een interessant voorstel. Ik heb geen idee hoe dat in de praktijk uit gaat pakken, want het is nog nergens gedaan." Over de effectiviteit van zo'n maatregel valt dus niks te zeggen, denkt hij.
De ambitie van Rookvrije Generatie is om in 2040 rookvrij te zijn. Snijder: "Dat moet haalbaar zijn, voor minder doe ik het niet. 2030 lijkt me nog veel beter, als het 2050 wordt, is dat veel te laat."
