Voor miljoenen Mexicanen dreigt 'dia zero': de dag dat er geen water meer is

• Boris van der Spek

  correspondent Latijns-Amerika

Haar hart had een sprongetje gemaakt. Deze ochtend had Reyna Espinal Gómez de kraan in het binnenplaatsje van haar huis opengedraaid. Nadat de leidingen onder het huis hadden gegorgeld, was er een stroompje water uit gekomen. Voor het eerst in dagen.

"Dit is het ergste jaar dat ik ooit heb meegemaakt wat betreft het watertekort", vertelt Reyna, zittend op de rand van een klein reservoir waar ze het spaarzame water in heeft opgevangen. "Maar de droogte is niets nieuws. Ik ben inmiddels zo creatief geworden, zelfs met het kleine beetje dat wij aan water krijgen, lukt het te overleven".

Reyna somt op: douchen doet ze met een plastic bakje, dat ze vult met water en over haar hoofd gooit. Dat water laat ze niet weglopen, maar gebruikt ze voor de afwas. En met het afwaswater maakt ze weer haar stoep schoon.

Om te zorgen dat ook op de tweede verdieping van haar huis water is, sjouwt ze emmers water uit het reservoir naar een regenton op het huis. Haar man helpt haar mee. Zwetend werpt hij een blik in de ton. Het water dat ze erin hebben gegooid, vult de regenton amper.

Miljoenen kampen met tekort

Zeker een kwart van de 21 miljoen inwoners van Mexico-Stad kampt met watertekort. De stad is door de jaren heen te groot geworden om te voorzien in de behoefte van de inwoners, zeker omdat bijna driekwart van het drinkwater uit ondergrondse putten komt, die door het gebrek aan regen amper worden bijgevuld.

Een ander deel komt uit het Cutzamala-systeem, dat via een ingewikkeld stelsel vol aquaducten water vanuit een andere staat naar Mexico-Stad pompt. De waterstanden zijn er historisch laag en autoriteiten waarschuwen voor dia zero, de dag dat miljoenen Mexicanen helemaal geen water meer zullen krijgen.

Naast het Cutzamala-systeem krijgt Reyna, die in de aangrenzende gemeente Naucalpán woont, haar water uit Presa Madín, een kunstmatig meer op een kwartier rijden van haar huis. Aan de vegetatie rond het meer is te zien dat het water laag staat. Waterplanten liggen te verdorren in de felle zon.

Antonio Gutierrez, een ingenieur die de watervoorziening bij Presa Madín beheert, kijkt met een frons over het rimpelloze water. "De lente is net begonnen. Het moet nog zomer worden. Het is écht een kritieke situatie", zegt hij. Toch zijn er oplossingen, denkt hij, om de crisissituatie op korte termijn het hoofd te bieden.

"Niemand kan leven zonder water. Bij mensen bij wie geen water uit de kraan komt, moet de gemeente constant bidons bezorgen. Nu staan ze met geluk ééns in de week ergens op een hoek water uit te delen. Veel te weinig", zegt Gutierrez. Hij wijst naar regering als hoofdverantwoordelijke.

"De federale regering moet de noodtoestand afkondigen, zodat er fondsen vrijkomen voor gemeentes om de crisis aan te pakken. Maar dat doen ze niet, omdat de verkiezingen eraan komen. Ze zijn bang dat het ze stemmen gaat kosten als ze toegeven dat het crisis is."

Persbureau Reuters schreef half maart dat de favoriet voor het burgemeesterschap van Mexico-Stad, uit dezelfde partij als de huidige president, zijn voorsprong in de peilingen aan het kwijtraken is, omdat kiezers vinden dat de autoriteiten te weinig doen om de crisis aan te pakken.

'Nooit naar ons geluisterd'

Reyna kan dat beamen. "We hebben brieven gestuurd, wegblokkades gehouden. Maar er is nooit naar ons geluisterd", zegt ze. Samen met haar man heeft ze besloten de droogte zelf te gaan bestrijden. Ze heeft een twintigtal kleine boompjes gekregen van een tuincentrum, die ze in de zanderige straat voor haar huis gaat planten.

Terwijl de zon brandt, woelt haar man met een spade de aarde om. Reyna zet telkens een boompje in de grond. "De bomen zorgen voor regen. Voor schaduw. Ze houden water vast. En ze zorgen ervoor dat onze wijk niet verdort", zegt ze, terwijl ze het zweet van haar voorhoofd wist.

Het watertekort zal ze er op de korte termijn niet mee oplossen. Maar wie weet wat de bomen over een paar jaar zullen brengen, zo denkt Reyna. "Mijn kinderen vragen zich af waarom ze moeten trouwen en kinderen krijgen. 'Hier zullen we alleen maar lijden', zeggen ze. Ik doe dit voor hen. Zodat ik hier ooit met mijn kleinkinderen kan spelen".