Nieuw onderzoek naar de massale sterfte van de Oosterscheldekreeft

Wageningen University & Research (WUR) gaat opnieuw onderzoek doen naar de massale sterfte van kreeften in de Oosterschelde. Er is nog veel onduidelijk over de oorzaak daarvan. "Aan de buitenkant van de kreeft is niets te zien, maar veel dieren zijn slap en inactief. Er is iets aan de hand, maar we weten niet wat", zegt onderzoeker Jildou Schotanus.

Het kreeftenseizoen is net begonnen, maar visser Henk Jumelet ziet het al somber in. Waar hij eerder 25 kilo per dag uit het water haalde, is dat nu maar zo'n 2 kilo. En die kreeften zijn er vaak ook nog eens erg slecht aan toe.

"Normaal gesproken moet je een beetje oppassen dat ze niet in je vinger bijten, maar nu gebeurt er niks, ze zijn zwak; niet in orde", zegt hij. Op sommige plekken in de Oosterschelde zijn de netten al weggehaald, want daar wordt helemaal niks meer gevangen. Jumelet denkt net als veel andere vissers dat staalslakken de boosdoener zijn.

Staalslakken

Staalslakken zijn een restproduct uit de staalindustrie. In Nederland zijn ze voornamelijk afkomstig van Tata Steel. Tata wil van dat afval af en verkoopt het via een tussenhandelaar aan aannemers. Het zijn een soort grijze stenen die worden gebruikt bij de aanleg van wegen en bij kustversterkingsprojecten, bijvoorbeeld in de Ooster- en Westerschelde.

Er zijn al langer zorgen over het gebruik van staalslakken. Vorig jaar bleek uit een onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) dat staalslakken mogelijk schadelijker zijn dan altijd is gedacht. In april trok ook de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) aan de bel.

"Wanneer deze stoffen in de bodem en het grondwater terechtkomen, kunnen de dieren en planten die daar leven doodgaan", luidde de waarschuwing. "Ook is bekend dat omwonenden van gebieden waar staalslakken zijn toegepast gezondheidsklachten hebben ondervonden, zoals bloedneuzen en brandwonden."

Tata Steel noemt staalslakken een gecertificeerd bijproduct en noemt die "niet schadelijk voor de natuur, mits goed toegepast".

Toch gebruikt

De provincie Zeeland heeft demissionair staatssecretaris Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat in september gevraagd om het gebruik van staalslakken in de Ooster- en Westerschelde voorlopig te staken, totdat duidelijk is wat de gevolgen zijn. Toch kondigde Rijkswaterstaat aan dat er bij het verstevigen van een vaargeul in de Westerschelde later dit jaar mogelijk staalslakken gebruikt worden. "Wij zijn een uitvoerende organisatie en voeren uit binnen bestaand beleid", aldus een woordvoerder.

Een verbod komt er niet, zei Heijnen eerder. De staatssecretaris maakt zich geen zorgen over mogelijke gezondheids- of milieuschade. "Als ik me zorgen zou maken, zou ik het per direct verbieden."

Wel komt er een landelijke meldplicht voor het gebruik van staalslakken. Dat is gisteren besloten nadat de Tweede Kamer hier om had gevraagd. De meldplicht moet ervoor zorgen dat voordat de staalslakken worden gebruikt, gemeenten, provincies en toezichthouders kunnen beoordelen of dat op die locatie en met die toepassing wel verstandig is.

Onderzoek

Nu eind maart het Oosterscheldekreeftenseizoen is begonnen, nemen ook de zorgen in de omgeving opnieuw toe. In september vorig jaar werden er ook al veel dode kreeften gevonden en deed de WUR ook al onderzoek.

"Toen hebben we onderzocht of er bacteriën, virussen of parasieten in de dieren zaten. Dat leverde toen niets op. Het onderzoek nu is breder, we gaan nu ook bekijken of er giftige stoffen of zware metalen in de zieke dieren worden aangetroffen", vertelt Schotanus.

De WUR heeft vissers gevraagd om zieke, nog levende kreeften in te leveren zodat ze onderzocht kunnen worden.