Weer meer fietsers omgekomen, organisaties willen meer helmen zien

Vorig jaar zijn opnieuw veel fietsers bij een verkeersongeluk om het leven gekomen, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De vele ongelukken met fietsers dreigt de doelstelling van de overheid om het aantal verkeersslachtoffers fors terug te dringen buiten bereik te brengen. Het aantal verkeersdoden nam tot tien jaar geleden elk jaar af, maar is sindsdien ongeveer gelijk gebleven.

Verkeersorganisaties pleiten onder meer voor een strengere aanpak van smartphonegebruik en willen dat fietsers meer worden gestimuleerd om een helm te dragen.

Van de 684 verkeersdoden vorig jaar zaten er 270 op de fiets. Dat waren er iets minder dan in het recordjaar 2022, maar meer dan in alle andere jaren van deze eeuw.

Als percentage van het totaal aantal verkeersdoden, blijft het aantal omgekomen fietsers toenemen. Het aandeel van de fietsdoden is nu 40 procent. Twintig jaar geleden was dat nog 20 procent, zegt het CBS.

De laatste vier jaar is het aantal verongelukte fietsers bovendien elk jaar groter dan het aantal omgekomen automobilisten. Dat verschil neemt steeds verder toe.

Van de 270 omgekomen fietsers waren er 122 ouder dan 75. De meesten reden op een elektrische fiets. Welke rol e-bikes spelen bij het aantal dodelijke fietsongelukken van ouderen, is niet duidelijk. Weliswaar stijgt het aandeel van de e-bike in het overzicht van de geregistreerde ongelukken, maar dat kan ook komen doordat steeds meer mensen een elektrische fiets hebben.

Smartphonegebruik

De meeste verongelukte fietsers botsten met een auto. "Schrikbarend en verontrustend", zegt de Fietsersbond. die pleit voor een maximumsnelheid van 30 km per uur op meer plekken en strengere handhaving. "Auto's worden steeds veiliger voor inzittenden, maar niet voor andere verkeersdeelnemers."

De Fietsersbond heeft zich samen met andere verkeersorganisaties als de ANWB en Veilig Verkeer verenigd om het aantal verkeersslachtoffers omlaag te brengen. Onder de noemer Verkeersveiligheidscoalitie roepen de organisaties de politiek op om de fietsinfrastructuur veiliger te maken en het smartphonegebruik in het verkeer terug te brengen.

Vorige week werd bekend dat steeds meer mensen op hun telefoon kijken in het verkeer. Vooral bij volwassenen is er een toename. Het percentage volwassen weggebruikers dat weleens op de telefoon kijkt, steeg van 66,1 in 2017 naar 74,9 in 2023.

Jongeren vinden helm gênant

De Verkeersveiligheidscoalitie ziet heil in de fietshelm. Het dragen van een helm zou steeds normaler worden, met name bij kleine kinderen en ouderen. Cijfers heeft de coalitie niet, maar "we zien het straatbeeld veranderen", zegt een woordvoerder. De ANWB heeft geen concrete getallen, maar zegt wel dat in 2022 300 procent meer helmen werden verkocht dan in 2021, en dat vorig jaar het aantal verkochte fietshelmen nog eens meer dan verdubbelde.

De Verkeersveiligheidscoalitie hoopt op een soortgelijk straatbeeld als in Denemarken, dat een vergelijkbare fietscultuur kent. "Daar zijn ze tien jaar geleden begonnen met het stimuleren van het dragen van een fietshelm. Dat bleek succesvol, want meer dan de helft van de fietsers draagt er nu een." De coalitie is geen voorstander van een helmplicht en verwacht dat die er voorlopig ook nog niet komt.

Waar kinderen en ouderen vaker een helm zouden dragen, valt er nog veel winst te behalen bij jongeren, zegt jongerenorganisatie TeamAlert. Aan de hand van een vragenlijst die is ingevuld door 362 jongeren stelt de organisatie dat er een duidelijke kloof is tussen het erkennen van de beschermende functie van de helm en het daadwerkelijke gebruik ervan. Dit zou komen door de "heersende sociale norm" van het niet-dragen van een fietshelm. Het "gênante" imago zou moeten worden aangepakt.

Geen helm bij OV-fiets

Als het aan een groep artsen ligt, moet het mogelijk worden om bij een ov-fiets van NS ook een fietshelm te huren. NS biedt meer dan 20.000 fietsen aan, op bijna driehonderd locaties in Nederland. Het dragen van een helm kan volgens hen veel leed voorkomen. "Bij de groep forensen valt nog veel winst te behalen", stelt Marcel Ariës, een van de oprichters van denktank Artsen voor Veilig Fietsen.

De NS laat weten dat er inderdaad geen helmen worden aangeboden bij de ov-fietsen. "Dat is nu ook niet aan de orde", zegt een woordvoerster. "Maar het staat mensen vrij om zelf een helm mee te nemen."

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat komt met een plan om het gebruik van fietshelmen te stimuleren. Een woordvoerder zegt dat daar in mei meer over bekend wordt.