Rapport: risico op grensoverschrijdend gedrag in vrouwengevangenissen te groot
Er zijn maatregelen nodig om grensoverschrijdend gedrag in vrouwengevangenissen tegen te gaan. Dat concludeert Mariëtte Hamer, de Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, in een advies aan het kabinet. Slachtoffers kunnen vrouwelijke gevangenen zijn, maar ook medewerkers.
Door de machtsverhouding tussen medewerkers en gedetineerden en de interne hiërarchie is er op deze plekken een groter risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag, stelt ze vast. Er is volgens haar een cultuurverandering nodig, waardoor mensen zich sneller uitspreken als er zaken misgaan.
Ook moet het gemakkelijker worden voor gedetineerden om melding te doen van grensoverschrijdend gedrag. Informatie daarover moet helder zijn en gevangenen moeten ervan op aankunnen dat klachten onafhankelijk worden behandeld. Meldingen moeten daarbij buiten het zicht van gevangenispersoneel gedaan kunnen worden.
Het rapport van Hamer volgt op misstanden in vrouwengevangenissen en een kritisch rapport van de Inspectie Justitie en Veiligheid over de penitentiaire inrichting in Nieuwersluis. Er was in het verleden onder meer sprake van seksueel misbruik. Hamer wijst er in haar rapport op dat ieder seksueel contact tussen een medewerker en een gedetineerde volgens de wet strafbaar is, ook omdat sprake is van een groot machtsverschil. "Of de gedetineerde ermee instemt is dus irrelevant", aldus Hamer.
Gisteren kwam naar buiten dat drie mannelijke medewerkers van de gevangenis in Nieuwersluis worden vervolgd voor het aanranden van vrouwelijke gedetineerden. Een van hen wordt ook verdacht van verkrachting.
Meer voorspelbaarheid
Los van de hiërarchische verhoudingen zijn er meer factoren die het risico in vrouwengevangenissen op grensoverschrijdend gedrag vergroten. Er zijn veel een-op-een-werksituaties, er is onzekerheid over het toekomstperspectief en er bestaat een afhankelijkheid van individuele beoordelingen. "Gedetineerden in een vrouweninrichting hebben ook nog bovengemiddeld vaak een licht verstandelijke beperking en traumatische ervaringen, wat ze kwetsbaar maakt voor seksueel grensoverschrijdend gedrag."
In de verhouding tussen medewerkers en gedetineerden adviseert Hamer meer voorspelbaarheid te creëren. Bevoegdheden van medewerkers om gevangenen privileges toe te kennen, zouden om die reden beperkt moeten worden. Het gaat dan bijvoorbeeld om toestemming om langer te bellen met de buitenwereld.
"In de gesprekken met gedetineerden hoorde ik dat medewerkers grappen maakten over gedetineerden of dreigden met een 'enkeltje iso', de isoleercel. De gedetineerden die ik heb gesproken, lieten mij weten dat deze opmerkingen grote impact op hen hebben (gehad) vanwege de macht van de medewerkers."
Integriteit
Omgekeerd kunnen ook gevangenen fysiek, verbaal en seksueel grenzen overgaan tegenover cipiers, schrijft Hamer. "De reactie daarop van medewerkers moet altijd integer zijn, hoe moeilijk het misschien ook is. Vergelding van fysiek of verbaal geweld of instemming met seks mag niet."
Hamer sprak voor het rapport met medewerkers en directies van vrouwengevangenissen, toezichthouders en (ex-)gedetineerden.
Weerwind: advies helpt
In een brief aan de Tweede Kamer schrijft demissionair minister Weerwind voor Rechtsbescherming dat het advies van Hamer hem helpt bij de verdere verbetering van de sociale veiligheid. Hij neemt haar aanbevelingen in grote lijnen over.
Weerwind benadrukt dat gedetineerden in een veilige omgeving moeten verblijven en dat medewerkers in een veilige omgeving moeten werken: Hij vindt dat er een aanspreekcultuur moet zijn en dat er geen drempels mogen zijn voor het bespreken en melden van ongewenste situaties, voor het melden van integriteitsschendingen en voor het aangifte doen van een strafbaar feit.
