Chinese schaduwbanken vallen om, burgers komen in opstand
Met een officieel groeicijfer van 5,2 procent lijkt er geen vuiltje aan de lucht voor de Chinese economie. Maar onder de motorkap rommelt het. Er zijn problemen op de vastgoedmarkt en ook in de financiële sector vallen harde klappen. Ook al zijn protesten schaars in China, de middenklasse begint te morren. Op meerdere plekken in het land komen mensen in opstand, zoals in Chengdu, bij de schaduwbank Sichuan Trust.
'De lach is de gemeenschappelijke taal, beschaving is de belichaming van geluk'. In grote gele karakters staat het geschreven op de groene afzetborden rond het pand waar Sichuan Trust is gevestigd. Maar het dozijn aan burgers dat zich rond de hoofdingang heeft verzameld, is het lachen inmiddels wel vergaan. Beschaving en geluk zijn voor hen ver te zoeken.
"Geef ons ons geld terug", scandeert een groep particuliere investeerders. Ze laten zich niet voor het eerst horen bij de hoofdingang van het bedrijf. Zo'n 8600 mensen vertrouwden hun geld toe aan Sichuan Trust: een financiële instelling die buiten het traditionele bankenstelsel om opereerde, en met ruim 8 procent hogere rentes kon bieden dan de staatsbanken. Maar met dat hogere rendement kwamen ook grotere risico's, bleek in 2020.
Spanning bij hoofdkantoor
Sichuan Trust kan zijn rekeningen niet meer betalen, de kas is leeg. De investeerders kunnen fluiten naar hun centen. Daarover praten blijkt niet toegestaan. De autoriteiten zijn in groten getale uitgerukt en grijpen in zodra we in de buurt komen. "Voorwaarts", roept een agent in burger, terwijl hij ons wegsleurt van de menigte. Camera en smartphone worden uit onze handen gegrist, twee uur lang worden we vastgehouden op een politiebureau in de buurt.
Kijk hier hoe we werden belaagd toen we in gesprek wilden komen met gedupeerden van Sichuan Trust in Chengdu:
Bij terugkomst houden beveiligers en agenten in burger de wacht, medewerkers willen ons niet te woord staan. De demonstranten zijn verdwenen, telefonisch komen we met hen in contact.
"Het was een legale financiële instelling, ze hadden de juiste licenties van de staat", zegt een gedupeerde uit Nanjing, gevraagd naar het risico van hun investering. "De rentes lagen zo'n 2 procent hoger dan bij een normale bank, dat is niet veel. En de aandeelhouders waren beursgenoteerde bedrijven, staatsbedrijven ook."
Dat kon niet misgaan, was de stellige overtuiging. Trustbedrijven zijn een belangrijke pilaar in het Chinese financiële stelsel. Ze hoeven minder reserves aan te houden dan gewone banken en financieren partijen die moeite hebben geld los te peuteren bij de bank, zoals bijvoorbeeld vastgoedbedrijven. Die leningen worden vervolgens gebundeld en als investeringsproducten doorverkocht aan particuliere investeerders. De nasleep van de coronacrisis, de sterk afgekoelde Chinese economie en de problemen op de vastgoedmarkt raken de 68 trustbedrijven in China nu hard.
Schoon schip
De autoriteiten zijn bezig met een campagne om de sector op te schonen en risico's terug te dringen. Bijkomend gevolg is dat schaduwbanken als Sichuan Trust moeite hebben nieuwe leningen aan te gaan, al was er meer aan de hand bij de financiële instelling uit Chengdu. In 2021 krijgt het bedrijf een boete van omgerekend 4,5 miljoen euro voor onwettigheden; zo is illegaal geld doorgesluisd aan aandeelhouders.
"Het bleek een Ponzifraude", zegt de gedupeerde, die zelf in de financiële sector werkt en daardoor goed thuis is in de materie. Het geld werd niet geïnvesteerd, maar gebruikt om gaten te dichten op de balans.
Sichuan Trust is het eerste, maar niet het enige bedrijf waar het misgaat. "Als een investeringsproject mislukt, dan is dat ons risico. Maar hier is ons geld verduisterd en gebruikt om schulden af te lossen. Dat is pure oplichting."
"Het geld is verdwenen, ik heb geen idee waar het naartoe is gegaan", zegt ook Peng (niet haar echte naam). Ze is bijna 80 en investeerde ruim 1 miljoen renminbi, zo'n 130.000 euro. Ze heeft kanker en kampt met hartproblemen, daarom staat ze voor hoge zorgkosten. De basisverzekering in China dekt daar maar een deel van. "Dit was mijn spaarpot voor de oude dag", verzucht ze. "Ons bloed, onze tranen. Het is ons gewoon afgepakt, het is misdadig."
Spagaat voor autoriteiten
De autoriteiten zitten in een spagaat. Peking lijkt weinig trek te hebben om op te draaien voor de puinhopen bij schaduwbanken als Sichuan Trust. Anderzijds vrezen de autoriteiten sociale onrust en instabiliteit. Kort voor de jaarwisseling werd daarom een voorstel gedaan aan de investeerders. Kleinere investeerders (minder dan een miljoen) zouden nog 80 procent van hun inleg terug kunnen krijgen. Grote investeerders veel minder. Wie meer dan 4,5 miljoen euro bij Sichuan Trust stalde, zou daarvan nog slechts 40 procent terugzien.
Van de 8600 gedupeerden is nu zo'n 95 procent akkoord gegaan met het voorstel, zeggen gedupeerden. Niet vrijwillig, voegen ze daaraan toe. "Onder dwang hebben ze ingestemd, maar ook zij zijn het er niet mee eens", zegt Wang, een schuilnaam. Hij investeerde meer dan tien miljoen en ging niet akkoord. De autoriteiten in Chengdu intimideren klanten met politiebezoeken thuis en op hun werk, waarbij wordt aangedrongen vooral te tekenen, vertelt een andere gedupeerde.
Op filmpjes van eerdere, veel grotere protesten in Chengdu is te zien hoe de politie demonstranten naar de grond werkt en afvoert. "De centrale overheid, ook voorzitter Xi doet het goed", haast Wang zich te zeggen. "Maar de lokale autoriteiten zijn corrupt."
Net als andere gedupeerden hoopt hij dat Peking meekijkt. Wang zegt te blijven vechten in de hoop zijn geld via de rechter alsnog terug te krijgen. "Dat is ons wettelijk recht. We zijn niet bang voor de repressie van de lokale politie."