'Duitsland gedraagt zich in de EU als een woedende peuter'
Vaak is het Hongarije waar in de Europese Unie over geklaagd wordt dat het een onbetrouwbare partner is. Maar de laatste tijd is er steeds meer frustratie en ergernis over de opstelling van Duitsland, een van de grondleggers van de EU. Want het land met de grootste economie van de Unie komt tegenwoordig geregeld terug van eerder gedane toezeggingen.
In de EU wordt vaak jarenlang over wetsvoorstellen onderhandeld. Naast de Europese Commissie, die als enige wetsvoorstellen kan doen, moeten ook het Europees parlement en de 27 landen van de Europese Unie het eens zien te worden over een wet.
"Er is inmiddels sprake van een patroon waarbij Duitsland op het aller-aller-állerlaatste moment draait", zegt een hoge EU-diplomaat die alleen op basis van anonimiteit wil praten. "En dat verstoort het héle EU-onderhandelingsproces. Het leidt tot argwaan. Want wat is een Duits "ja" nog waard, als het uiteindelijk toch een "nee" blijkt te zijn?"
Opnieuw gedraaid
De meest recente Duitse draai is die over de Europese zorgplichtwet. Die maakt grote bedrijven verantwoordelijk voor de hele toeleveringsketen. Als ergens in die keten milieu-of mensenrechtenregels worden overtreden, kunnen de grote bedrijven daar hoge boetes voor krijgen.
Vierenhalf jaar is erover vergaderd. Lara Wolters (PvdA) onderhandelde als aanjager van de wet al die tijd namens het Europees Parlement. Tijdens de nachtenlange slotonderhandelingen in december nam ze haar twee maanden oude baby mee om hem te kunnen voeden. Er kwam een akkoord over de wet, die ze na zoveel jaar werk óók als haar kindje beschouwt.
Maar vorige week, kort voor de eindstemming, veranderden de Duitsers alsnog van mening. "De reputatie van Duitsland als betrouwbare partner in de EU wordt door de FDP te grabbel gegooid", meent Wolters.
Want vergelijkbare Duitse draaien waren er eerder, bijvoorbeeld bij afspraken over een verbod op verbrandingsmotoren in 2030, over richtlijnen voor kunstmatige intelligentie en over nieuwe normen voor de uitstoot voor vrachtwagens. En het is vooral de FDP die dwarsligt.
'Gijzelingsactie' door FDP
Die liberale partij is de kleinste binnen de Duitse coalitie met sociaaldemocraten en groenen. Politici van de andere partijen zien de opstelling van de FDP als poging van de liberalen om zich sterker te profileren op onderwerpen die voor hun achterban belangrijk zijn. Zelf ziet de partij het verzet tegen de zorgplichtwet overigens niet als een draai; de partij had er altijd al kritiek op.
De FDP scoorde slecht bij deelstaatverkiezingen en hangt in landelijke peilingen inmiddels onder de kiesdrempel, wat betekent dat ze bij nieuwe verkiezingen niet meer in het parlement zou komen.
De sociaaldemocratische minister van Werkgelegenheid Heil noemt de zet van de liberalen dan ook een "ideologisch gemotiveerde blokkade". Wolters betitelt de opstelling van de FDP als een "onverantwoorde en kortzichtige gijzelingsactie".
'Jein'
In Duitsland is het gebruik dat zonder eenheid binnen de coalitie het land zich uiteindelijk onthoudt van stemming. Dat heeft direct grote gevolgen, omdat een stem van het grote Duitsland voor de benodigde meerderheid in Brussel vaak van doorslaggevend belang is.
In de Duitse volksmond bestaat een woord voor geen ja durven zeggen, maar ook geen nee: jein. In Brussel kennen ze deze houding al jaren als de 'German Vote'.
Want ook onder de vorige bondskanselier, Angela Merkel, kwam het voor dat Duitsland zich bij nader inzien van stemming onthield. Opmerkelijk is dat de huidige regering bij aantreden juist vol goede moed aankondigde hier verandering in te brengen.
"We willen een actief Europees beleid voeren en dit op een constructieve manier vormgeven, wat ook inhoudt dat we een duidelijk en vroegtijdig standpunt innemen over projecten van de Europese Commissie door middel van een striktere coördinatie", schreven de partijen eind 2021.
Kritiek op Scholz
Het tegendeel gebeurt sindsdien: niet alleen onthoudt Duitsland zich nog steeds regelmatig bij een stemming, dat doet het land nu ook op het laatste moment. En dat levert ook bondskanselier Scholz kritiek op.
Zoals Groenen-parlementariër Hofreiter tegen de Duitse site RND zei: "Ik geloof niet dat de kanselier begrijpt hoe groot de schade is die we daarmee aanrichten, en dat hij zich er daarom er niet genoeg over ontfermt." Hij spreekt van "planningsfouten in het Kanzleramt, die er telkens weer toe leiden dat Duitsland in Europa als onbetrouwbaar geldt".
Dat beamen ze in Brussel. Lara Wolters denkt bij de FDP tegenwoordig aan haar tweejarige zoon die af en toe woedend speelgoed uit zijn kinderwagen smijt. "Als we in de EU zo doorgaan, dan bereiken we nooit vooruitgang die nu zo keihard nodig is", zegt ze.
Of haar wet de eindstreep uiteindelijk gaat halen, is onduidelijk. Er wordt nog altijd onderhandeld. Een nieuwe datum waarop de lidstaten stemmen over het bereikte akkoord ontbreekt nog.
