Arrestaties in Russische steden • Wakes in heel Europa

Einde blog

We sluiten hierbij het liveblog. Nieuws rondom het overlijden van Navalny kan je blijven volgen in de app en op de site.

Arrestaties in Russische steden

Wake op de Dam: 'Navalny stond voor hoop'

"Navalny stond voor hoop. Hoop voor het schitterende Rusland", zegt een van de aanwezigen op de Dam, waar een wake werd gehouden. "Voor nu is de hoop helemaal verwoest", zegt een ander.

Honderden kwamen in Amsterdam bijeen:

Autoriteiten Rusland waarschuwen tegen protesten

Het kantoor van het Russische Openbaar Ministerie waarschuwt om niet naar demonstraties of wakes te gaan in Moskou. Over de bijeenkomsten is niet overlegd met de autoriteiten van de stad en deelnemers zouden gearresteerd kunnen worden, schrijft het kantoor.

In de Russische hoofdstad hebben mensen zich verzameld om de dood van Navalny te herdenken. Bij een monument voor politiek onderdrukten vlak bij het kantoor van de geheime dienst FSB hebben mensen bloemen gelegd.

Wakes in heel Europa

VN-chef Guterres wil 'volledig en volwaardig' onderzoek

VN-baas António Guterres roept op tot een "volledig, geloofwaardig en transparant" onderzoek naar de dood van Navalny. In een eerste reactie zegt hij verder "geschokt" te zijn door het nieuws.

Het mensenrechtenbureau van de Verenigde Naties drong bij de Russische autoriteiten ook al aan op een geloofwaardig onderzoek.

Ook wake bij Russische ambassade

Bij de Russische ambassade in Den Haag is, net als op de Dam in Amsterdam, een wake gehouden voor Aleksej Navalny. Aan het hek voor het ambassadegebouw hangt een foto van de overleden Russische oppositieleider en er zijn bloemen gelegd.

Deelnemers aan de wake hielden een spandoek omhoog met de tekst Navalny's voice will live on (Navalny's stem zal blijven klinken). Ook hadden mensen bordjes bij zich met de woorden Hero en Putin is a killer.

Biden: Poetin is verantwoordelijk voor Navalny's dood

Poetin is verantwoordelijk voor de dood van Navalny, zegt de Amerikaanse president Biden in een eerste reactie op een persconferentie. "Er is geen reden om aan te nemen dat de berichten over zijn dood niet waar zijn." Hij zegt dat de dood van de oppositieleider hem niet verrast, wel dat hij er "woedend" over is.

Biden pleit voor meer steun aan Oekraïne, zodat het land zich kan verdedigen tegen Rusland. "De klok tikt."

Honderden bij wake op de Dam

Honderden mensen zijn op de Dam in Amsterdam bijeengekomen om Navalny te herdenken. De wake wordt georganiseerd door Free Russia NL, een groep die de belangen van Russischsprekende mensen in Nederland behartigt. Bezoekers worden opgeroepen bloemen, lichten, portretten en vlaggen mee te nemen.

Op foto's is te zien dat mensen spandoeken met teksten als Putin is a killer en foto's van Navalny bij zich hebben.

Russen leggen bloemen na dood Navalny

In de Russische hoofdstad Moskou leggen mensen na het overlijden van Navalny bloemen bij een monument voor politiek onderdrukten. Dit monument ligt vlakbij het gebouw van de Russische geheime dienst FSB.

Kremlin over Navalny's dood: 'Westerse reacties zijn onacceptabel'

Het Kremlin noemt de westerse reacties op de dood van Navalny onacceptabel. Dat schrijft het Russische persbureau Interfax. Een Russische woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken benadrukte eerder vandaag dat de doodsoorzaak nog niet vaststaat. "Er is nog geen forensische informatie bekend, maar het Westen heeft zijn conclusies al getrokken."

Veel internationale leiders wijzen in hun reacties op het overlijden van Navalny naar Rusland. Zo zei demissionair premier Rutte dat hij Rusland verantwoordelijk houdt voor de dood. Volgens NAVO-baas Stoltenberg heeft Rusland "zeer ernstige vragen" te beantwoorden. En de Amerikaanse buitenlandminister Blinken zei dat Navalny's dood de "zwakte en rot in het systeem dat Poetin heeft gebouwd" onderstreept.

Documentaire over Navalny op NPO 2 vanaf 23.15 uur

Naar aanleiding van de dood van Navalny zendt NPO 2 om 23.15 uur een documentaire uit over de Russische oppositieleider van regisseur Daniel Roher. Die gaat over de vergiftiging van Navalny in 2020.

De oppositieleider werd destijds onwel tijdens een Russische vlucht van Siberië naar Moskou. Navalny werd vervolgens geëvacueerd naar Duitsland, waar experts vaststelden dat hij was vergiftigd met het zenuwgas novitsjok.

De Russische regering ontkende betrokken te zijn geweest bij de vergiftiging, maar onderzoekscollectief Bellingcat toonde aan dat de Russische geheime dienst achter de vergiftiging zat.

VN-mensenrechtenbureau dringt aan op geloofwaardig onderzoek naar Navalny's dood

Het mensenrechtenbureau van de Verenigde Naties dringt bij de Russische autoriteiten aan op een geloofwaardig onderzoek naar de dood van de Russische oppositieleider Navalny.

Als iemand sterft die door de staat in hechtenis wordt gehouden, wordt ervan uitgegaan dat de staat verantwoordelijk is, tenzij onderzoek anders uitwijst, aldus woordvoerder Liz Throssell van het VN-mensenrechtenbureau. Daarvoor is volgens haar "een onpartijdig, grondig en transparant onderzoek" nodig, "uitgevoerd door een onafhankelijk orgaan".

Het Russische onderzoekscomité is een procedureel onderzoek naar de dood van Navalny begonnen, zo is bekendgemaakt.

De vrouw van Navalny: Poetin moet verantwoording afleggen

De vrouw van Navalny is op een conferentie in München met internationale leiders. Daar reageerde ze voor het eerst publiekelijk op het nieuws van de dood van haar man.

Macron: 'In Rusland van vandaag gaan vrije geesten naar de goelag'

"In het Rusland van vandaag worden vrije geesten naar de goelag gestuurd en veroordeeld tot de dood", reageert de Franse president Macron op de dood van Navalny.

Macron prijst de "toewijding en moed" van Navalny en zegt dat zijn gedachten uitgaan naar de familie, dierbaren en de inwoners van Rusland.

Vrouw van Navalny: 'Internationale gemeenschap moet strijden tegen verschrikkelijke regime Rusland'

"Ik weet niet of we het verschrikkelijke nieuws moeten geloven", zo zegt Joelia Navalnaja, de vrouw van Aleksej Navalny, in een eerste reactie. Ze sprak in het Russisch de pers toe op de jaarlijkse veiligheidsconferentie in München, waar ze onder meer een ontmoeting had met de Amerikaanse minister Blinken van Buitenlandse Zaken.

"Poetin en zijn regering liegen aan de lopende band", zo zei Navalnaja over de dood van haar man. Als hij echt dood is, "zou ik Poetin en zijn vrienden willen vertellen dat ze hier niet mee gaan wegkomen". "Hij moet persoonlijk verantwoordelijk gehouden worden voor al de gruwelijkheden die hij in zijn land heeft veroorzaakt. De internationale gemeenschap moet samenkomen en strijden tegen het verschrikkelijke regime in Rusland."

Buitenlandminister Canada: 'Pijnlijke herinnering aan onderdrukking Poetin'

Het overlijden van Navalny is een "pijnlijke herinnering aan het continu onderdrukkende regime van Poetin", zo reageert de Canadese minister van Buitenlandse Zaken Joly op sociale media:

Zelensky: 'Navalny is vermoord door Poetin'

De Oekraïense president Zelensky zegt dat de Russische oppositieleider Navalny door president Poetin is vermoord. Verder zegt Zelensky dat het Poetin niet uitmaakt wie er dood gaat, zolang hij zelf aan de macht kan blijven.

Oprichter The Moscow Times: 'Wat een verschrikking'

De oprichter van The Moscow Times, Derk Sauer, noemt de dood van Navalny op X "een verschrikking". "'Moord in slow motion' schreef ik pas nog in Het Parool. Slow is snel geworden. Wat een verschrikking. Rust zacht Navalny."

De redactie van het nieuwsmedium The Moscow Times vertrok in 2022 uit de Russische hoofdstad en werkte verder vanuit Amsterdam. De journalisten werken nu vanuit het hoofdkantoor van DPG Media. Sauer wilde de redactie verplaatsen vanwege het verslechterde werkklimaat voor journalisten in Rusland. "Het is gewoon te link", schreef hij toen.

Duitse bondskanselier Scholz: 'Dit is iets verschrikkelijks'

De Duitse bondskanselier Scholz noemt de dood van Navalny "iets verschrikkelijks". "We weten heel goed wat voor regime dat is. Wie zich voor de democratie inzet, moet voor zijn leven vrezen, en daarom zijn we allemaal erg verdrietig."

Buitenlandminister VS: 'Dood Navalny onderstreept zwakte en rot in systeem Poetin'

De dood van Navalny in de gevangenis onderstreept dat de "zwakte en rot in het systeem dat Poetin heeft gebouwd", zegt de Amerikaanse buitenlandminister Blinken. "Rusland is hier verantwoordelijk voor."

De Verenigde Staten zullen in gesprek gaan met andere landen die bezorgd waren over de situatie van Navalny, "zeker als de berichten blijken te kloppen". In dat geval wil Blinken ook zijn medeleven uitspreken aan de vrouw en familie van Navalny.

Ook de nationaal veiligheidsadviseur van de VS, Sullivan, houdt nog een slag om de arm bij de berichten over Navalny's dood. Als hij inderdaad is overleden, is dat volgens Sullivan een "afschuwelijke tragedie". Vicepresident Harris zegt dat de VS probeert om de dood van Navalny bevestigd te krijgen.

Free Russia NL: 'Navalny is vermoord met voorbedachten rade'

"De grootste, bekendste en krachtigste oppositieleider is overleden. Hij is vermoord. We waren er bang voor, maar we hebben nooit willen geloven dat het mogelijk zou zijn", zegt een woordvoerder van de belangenroep Free Russia NL. Die groep ondersteunt en behartigt de belangen van Russischsprekende mensen in Nederland.

De woordvoerder zegt expliciet dat Navalny is vermoord. Ze spreekt van een actie "met voorbedachten rade". "Zijn toestand is slecht gehouden en opzettelijk op zijn beloop gelaten. Zijn fysieke toestand verslechterde, ondanks zijn opgewekte toon. Hoe goed kan je erbij zitten in zo'n zwaarbewaakte strafkolonie?", vraagt ze zich af.

'Nu is het genoeg'

Volgens de belangengroep heeft Navalny veel mensen gemobiliseerd. "Hij was een krachtige en doelgerichte man. Ik hoop dat mensen boos worden en zeggen 'nu is het genoeg'. Maar Rusland is een oppositieleider kwijt die echt voor verandering heeft gezorgd."

Of dit het einde van de oppositie in Rusland betekent? "Nee. Absoluut niet. Zijn team gaat door, zijn vrouw en collega's. Behalve Navalny zijn er ook andere oppositieleiders die dit werk gaan voorzetten."

Ook Tweede Kamerleden reageren bedroefd

Veel leden van de Tweede Kamer reageren met afschuw op het nieuws over Navalny. Hier een greep uit de reacties:

PVV-voorman Wilders noemt op X het overlijden van de oppositieleider verschrikkelijk: "Hij sterft in een barbaarse strafkolonie van een barbaars regime."

GroenLinks-PvdA-leider Timmermans zegt "dat het totalitaire regime van Poetin weer een slachtoffer maakt". Volgens Timmermans "waren moed en onverzettelijkheid niet genoeg om de terreur het hoofd te bieden".

VVD-leider Yesilgöz spreekt van een zwarte dag en prijst Navalny om zijn moed: "Zijn strijd is en blijft ook onze strijd."

D66-voorman Jetten noemt het overlijden van Navalny een stomp in de maag. Volgens hem staat "deze ongekend moedige man voor alles waar Poetin bang voor is: waarheid, moed en vrijheidszin".

En CDA-leider Bontenbal zegt dat dit is wat een autocratisch regime is en doet: "critici (mond)dood maken".

Beelden van grappende Navalny bij rechtszitting van gisteren

Op sociale media gaat een video rond van Navalny die gisteren nog bij een rechtszitting aanwezig was. Op de beelden is hij lachend en grappend te zien. De dood van Navalny is niet onafhankelijk bevestigd. Zijn woordvoerder zei eerder nog geen bevestiging te hebben gekregen. Navalny's advocaat is onderweg naar de gevangenis in Siberië waar de oppositieleider vastzat.

NAVO-baas Stoltenberg: 'Diep bedroefd en bezorgd over dit nieuws'

Politiek leiders reageren geschokt en bezorgd op het nieuws dat de Russische oppositieleider Navalny is overleden in een strafkamp. Ook NAVO-baas Jens Stoltenberg zegt "diep bedroefd en bezorgd" te zijn:

Kasparov: 'Poetin heeft Navalny langzaam en publiekelijk vermoord'

De Russische schaakgrootmeester en bekende Poetin-criticus Garri Kasparov wijst in een reactie op X ook naar Poetin. "Poetin probeerde Navalny snel en in het geheim met gif te vermoorden, maar slaagde er niet in, en nu heeft hij hem langzaam en publiekelijk in de gevangenis vermoord. Hij werd vermoord omdat hij Poetin en zijn maffia had ontmaskerd als de boeven en dieven die ze zijn. Mijn gedachten zijn bij de vrouw en kinderen van deze dappere man."

Kasparov ontvluchtte Rusland in 2013 en woont in New York.

Ruslandkenner Hubert Smeets: Navalany werd 'vervolgd, vergiftigd en vermoord'

"Hij was de man die in 2013 de burgemeester van Moskou durfde uit te dagen", zegt Ruslandkenner Hubert Smeets over Navalny. "Hij haalde maar liefst 25 procent van de stemmen. En dat was het begin van zijn vijandschap tot Poetin."

Poetin had door dat Navalny een gevaar was voor het Kremlin, zegt Smeets. "Vanaf dat moment is hij vervolgd, vergiftigd en nu dus vermoord."

Navalny heeft zijn moeder volgens Smeets op 12 februari nog gezien. "Zijn moeder zei vandaag: 'Ik wil absoluut niets horen over condoleances. Ik heb hem 12 februari nog gezien, hij leefde en was gezond. Hij straalde levensvreugde uit.' Dat is nog maar een paar dagen geleden. Dat veronderstelt toch wel dat er iets gebeurd is wat niet een gewone ziekte is, maar dat hij de dood is ingejaagd."

Britse premier Sunak: 'Navalny toonde grote moed'

De Britse premier Sunak noemt de dood van Navalny "verschrikkelijk nieuws". "Als de sterkste verdediger van Russische democratie toonde Navalny ongelofelijke moed tijdens zijn leven."

Sunak zegt dat zijn gedachten bij de vrouw van Navalny en de inwoners van Rusland zijn, "voor wie dit een grote tragedie is".

Oud-stafchef van Navalny's partij: 'Geen reden om staatspropaganda te geloven'

"We hebben geen reden om staatspropaganda te geloven", schrijft Leonid Volkov op X. Volkov is de voormalige stafchef van de politieke partij van Navalny. "Als het waar is, dan is het niet 'Navalny is gestorven', maar: 'Poetin hem heeft vermoord' en alleen dat."

"Maar ik vertrouw ze voor geen meter", voegt hij eraan toe.

Chodorkovsky: 'Als Navalny dood is, dan is Poetin verantwoordelijk'

Als Navalny dood is, dan is de Russische president Vladimir Poetin verantwoordelijk. Dat heeft de verbannen Russische zakenman en Kremlin-criticus Michail Chodorkovski gezegd.

Chodorkovski is een voormalige oligarch die tien jaar in de cel zat in Rusland en daarna naar het buitenland vluchtte om van daaruit de Russische oppositie te steunen.

Rutte: 'Ik houd Rusland hier verantwoordelijk voor'

Demissionair premier Rutte noemt het overlijden van Navalny verschrikkelijk nieuws. Volgens hem "getuigt dit opnieuw van de immense bruutheid van het Russische regime".

Hij omschrijft Navalny als een man die streed voor democratie en tegen corruptie. Hij houdt Rusland verantwoordelijk voor de dood van de oppositieleider: "Dit Rusland is bereid om tot het uiterste te gaan. Deze man deed niets anders dan met vreedzame middelen strijden voor vrijheid en democratie, voor een rechtsstaat en voor een vrije pers in Rusland, zodat er een normaal functionerende samenleving kan komen."

De premier voegt eraan toe dat de oppositieleider op een verschrikkelijke manier werd behandeld en dat hij geen toegang kreeg tot de medische voorzieningen die hij nodig had. "Het lijkt bijna onmogelijk dat dit land nog stappen achteruit zet, maar het is toch weer gelukt."

Volgens Rutte was Navalny het symbool "van het alternatief en van humaniteit". De premier heeft Navalny ook zelf een keer gesproken. Hij vond het een zeer imponerende en gedreven man: "Hij was ook kritisch op het Westen, of we wel genoeg deden."

Amnesty International: 'Navalny betaalt een gruwelijke prijs'

Woordvoerder Elke Kuijper van Amnesty International zegt geschokt te zijn door het nieuws over het overlijden van Navalny. "Het is gruwelijk wat er is gebeurd. Navalny wordt al jaren vervolgd en betaalt daarvoor een gruwelijke prijs."

"Het ging al lang slecht met zijn gezondheid", vervolgt Kuijper op NPO Radio 1. "Het was niet duidelijk waar hij precies was voordat hij is overgebracht naar een gevangenis met gruwelijke omstandigheden. Wij zijn geschokt hierdoor", zegt de Amnesty-woordvoerder.

"Hij is jarenlang vervolgd puur voor zijn activisme en hij had nooit opgesloten mogen worden. Dat geldt helaas ook voor andere activisten in Rusland. Er zijn veel mensen in Rusland die politiek actief zijn en kritisch zijn op Poetin en de regering die worden vastgezet en opgepakt. Daar maken wij ons ook zorgen over."

"Het is heel belangrijk dat er aandacht aan wordt besteed. Als we allemaal in actie blijven komen voor dit soort activisten, kan er ook echt iets veranderen.''

NAVO-baas Stoltenberg: 'Rusland heeft zeer ernstige vragen te beantwoorden'

Rusland heeft een aantal "zeer ernstige vragen" te beantwoorden, zegt NAVO-baas Jens Stoltenberg in reactie op het overlijden van Navalny.

Stoltenberg zegt "diep bedroefd en verontrust" te zijn door de berichten over Navalny's dood. "Alle feiten moeten boven water."

Voorzitter Europese Raad Michel: 'Rusland verantwoordelijk voor tragische dood'

"Aleksej Navalny vocht voor de waarden van vrijheid en democratie", schrijft de voorzitter van de Europese Raad Charles Michel op X. "Voor zijn idealen bracht hij het ultieme offer. De EU houdt het Russische regime als enige verantwoordelijk voor deze tragische dood"

Michel brengt in het bericht zijn condoleances over aan de familie van Navalny. "Vechters sterven. Maar het gevecht voor vrijheid eindigt nooit."

Bruins Slot: 'Schokkend dat hij inzet tegen corruptie met de dood heeft moeten bekopen'

Demissionair minister Bruins Slot van Buitenlandse Zaken noemt het overlijden van Navalny een schokkend bericht: "Hij heeft zich ingezet tegen corruptie en voor de democratie in Rusland en hij heeft dat nu met de dood moeten bekopen."

Ze zei dat haar gedachten uitgaan naar de familie van Navalny en zijn nabestaanden.

Volgens de minister is dit weer een bewijs dat het regime van Poetin afschuwelijk is. Ze typeerde Navalny als een van de weinige oppositieleiders in Rusland die het echt tegen president Poetin durfden op te nemen. "Hij heeft dat al vele jaren met een gevangenisstraf moeten bekopen", voegde ze eraan toe.

Bruins Slot benadrukte dat de internationale gemeenschap zich vaak tegen de gevangenschap van Navalny heeft uitgesproken en er ook geregeld op heeft aangedrongen dat hij hulp zou krijgen.

Correspondent Koerkamp: 'Angst bestond al dat er iets kon gebeuren'

"De angst bestond altijd al dat er iets kon gebeuren met Navalny", zegt Rusland-correspondent Geert Groot Koerkamp. "Een aantal jaar geleden werd hij vergiftigd en zweefde hij al op het randje van de dood."

"Iedereen was enorm bezorgd over zijn gezondheid, niemands wist hij hoe eraan toe was. De verwachting was wel dat zijn gezondheid was aangetast. Hij heeft meer dan driehonderd dagen in eenzame opsluiting gezeten. Dat heeft zijn gezondheid ook geen goed gedaan."

Koerkamp verwacht niet dat Navalny's dood in Rusland tot grote onrust gaat leiden. Demonstreren is namelijk risicovol, zegt hij. "Na de vorige relatief grote demonstratie in het voorjaar van 2021 was de repressie zo groot, dat het onmogelijk werd gemaakt voor mensen om de straat op te gaan."

Aleksej Navalny, fel criticus van Poetin

Navalny was een fel criticus van president Poetin en was tot een jarenlange gevangenisstraf veroordeeld. Kijk hier naar een terugblik op zijn leven:

Woordvoerder Navalny: 'Kan overlijden nog niet bevestigen'

De woordvoerder van Navalny zegt op X dat zij zijn overlijden nog niet kan bevestigen. De advocaat van Navalny is onderweg naar de gevangenis waar hij een gevangenisstraf uitzat, schrijft woordvoerder Kira Yarmysh.

Kremlin: 'Geen informatie over doodsoorzaak'

Het Kremlin zegt dat president Poetin op de hoogte gebracht is en dat het geen informatie heeft over de doodsoorzaak. De gevangenis beweert in een eerste verklaring dat Navalny onwel werd tijdens een wandeling.

Eind december werd Navalny overgebracht naar de strafkolonie IK-3, in het hoge noorden van Rusland, op de rand van de Poolcirkel. De oppositieleider daarvoor wekenlang spoorloos.

Russische oppositieleider Navalny (47) overleden in gevangenschap

De Russische oppositieleider Aleksej Navalny (47) is overleden. Dat melden de autoriteiten van de gevangenis waar hij zat opgesloten. Navalny was een fel criticus van president Poetin en was tot een jarenlange gevangenisstraf veroordeeld. Over de doodsoorzaak is nog niets bekend.

Lees hier meer: