Complete bibliotheek van Charles Darwin online gezet door historici

Wetenschappers van het Darwin Online-project hebben vandaag de complete privébibliotheek van Charles Darwin online gezet. De verzameling van de grondlegger van de evolutietheorie telt nu 7400 titels en 13.000 volumes. De presentatie van het project gaat vooraf aan de 215de geboortedag van Darwin, op 12 februari.

Jarenlang leek de bibliotheek van Darwin uit slechts 1480 titels te bestaan, uitgaande van twee collecties van de universiteit van Cambridge en Down House. Daar zijn nu talloze titels aan toegevoegd. De werken zijn samengebracht in een 300 pagina's tellende catalogus.

Het project is het geesteskind van de Britse wetenschapshistoricus John van Wyhe, die er achttien jaar aan werkte. Hij schreef een speciale introductie voor de bibliotheek.

Zo zag de bibliotheek in Darwins woning Down House eruit:

"Prachtig, heel speciaal", reageert Redmond O'Hanlon, schrijver en presentator van televisieserie Beagle, In het voetspoor van Darwin. "De omvang van de bibliotheek, en de focus en aandacht waarmee Von Wyhe alles heeft samengesteld - via catalogi en veilingen - dat is echt buitengewoon. Met aandacht voor kleinste dingen, zoals pamfletten en tijdschriften."

O'Hanlon kent Van Wyhe van de tijd dat de twee voor het tv-programma meevoeren op de nagebouwde versie van de Beagle, het schip waarop Darwin de wereld verkende en observaties deed die later tot zijn evolutietheorie zouden leiden. "Een rustige man die toen al een begin had gemaakt met dit project en veel tijd in bibliotheken doorbracht", zegt O'Hanlon over Van Wyhe. "Hij heeft ons een schat gegeven."

De boeken in de bibliotheek laten ook mooi de ontwikkeling zien die Darwin doormaakte in zijn denken, legt O'Hanlon uit. In zijn jonge jaren las Darwin bijvoorbeeld Natural Theology van William Paley. Dat boek spiegelde Darwin voor dat God alles had gemaakt en dat het bestuderen van de natuur dus gelijkstond met het bestuderen van God. "Niets was te klein om te bestuderen, tot mieren aan toe, want God had ze gemaakt".

Later zou hij Principles of Geology van Charles Lyell lezen. Dat boek bestudeerde de verschillende lagen in de grond en maakte Darwin duidelijk dat de aarde heel oud moest zijn. "Dat boek leidde ertoe dat Darwin langzaam van zijn geloof viel", zegt O'Hanlon. Uit de Bijbel was immers op te maken dat de aarde slechts een paar duizend jaar oud kon zijn.

Nederlandse boeken

Het grootste deel van de bibliotheek bestaat uit wetenschappelijke boeken, vooral over biologie en geologie. Maar ook onderwerpen als filosofie, religie, kunst en reisverslagen zijn terug te vinden. Naast de vele Engelstalige titels bevat de bibliotheek zelfs een paar Nederlandse, Spaanse en Italiaanse boeken.

De bibliotheek laat zien dat Darwin geen geïsoleerd genie was, benadrukt wetenschapshistoricus Van Wyhe, die het project leidde. Hij wist precies wat er bekend was in zijn tijd en bouwde voort op de kennis en studies van duizenden mensen.

Toch wist hij ook weer niet helemaal alles. In de bibliotheek van Darwin bevond zich ook een boek van de monnik Gregor Mendel, die het principe van overerving ontdekte door plantjes met elkaar te kruisen. Mendel wordt wel de vader van de genetica genoemd. "Darwin heeft het boek van Mendel echter nooit gelezen, omdat het was geschreven in een taal die hij niet machtig was", zegt O'Hanlon.

De vader van de evolutietheorie ontdekte dus dat soorten zich ontwikkelden dankzij natuurlijke selectie. Hoe dat precies in zijn werk ging, heeft hij nooit geweten. Terwijl hij het mechanisme gewoon in zijn eigen bibliotheek had kunnen achterhalen.