Na aluminium stopt nu voorlopig ook de productie van zink in Nederland: 'We moeten echt opletten'

• 

  Rob Koster

  Economieverslaggever

De eerste ging failliet en de tweede staat op de waakvlam. Na de aluminium van fabrikant Aldel uit Delfzijl is nu ook de productie van zink bij Nyrstar in het Noord-Brabantse Budel voorlopig gestopt.

Ook andere energie-intensieve bedrijven hebben moeite om te concurreren met het buitenland. Ze klagen dat - ondanks Europese toestemming - Nederland een compensatie voor de energiekosten heeft afgeschaft. Anderen geven die compensatie nog wel.

Zink wordt onder meer gebruikt voor de bescherming van staal in auto's, bruggen en windmolens. De vestiging van Nyrstar gebruikt in vol bedrijf net zoveel stroom als de stad Eindhoven. Dat is gelijk aan één procent van het totale elektriciteitsverbruik in Nederland.

De prijs van elektriciteit is de afgelopen jaren gestegen. Door het wegvallen van de zogenoemde indirecte kostencompensatie, betaalt de fabriek van Nyrstar in Budel bijvoorbeeld 40 miljoen euro meer aan energiekosten dan de vestiging van Nyrstar in België, dertig kilometer verderop. Ook in Duitsland en Frankrijk liggen de kosten lager vanwege de kostencompensatie voor energie.

Ook de eigen aansluiting op het hoogspanningsnet is fors duurder geworden. Daarvoor betaalt het bedrijf transportkosten aan landelijk netbeheerder Tennet. De kosten hiervoor zijn dit jaar gestegen van 400.000 euro naar 25 miljoen euro.

Daarbovenop is de prijs van zink op de wereldmarkt gedaald. Voorlopig wordt er daarom geen zink meer geproduceerd en staat de fabriek op de waakvlam. De bijna 500 werknemers worden doorbetaald en zoveel mogelijk op onderhoudswerkzaamheden gezet.

Directeur Henk Leendertse van de zinkfabriek noemt de sluiting triest:

Minister Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat geeft toe dat de bezuinigingsmaatregel van het kabinet de concurrentiepositie van Nyrstar heeft aangetast. Zij pleit er bij de Europese Unie voor om overal de kostencompensatie in te trekken. Ondertussen loopt Nederland voorop in de afschaffing van de steunmaatregel.

De concurrentiepositie van de energie intensieve industrie in Nederland staat onder druk, zo staat in de jaarlijkse speelveldmonitor die in opdracht van het ministerie wordt opgesteld door PwC. "We moeten echt opletten", waarschuwt samensteller Gülbahar Tezel, hoogleraar economie aan de Tilburg University. "Op basis van ons onderzoek schatten we in dat een behoorlijk deel van de industrie, de productie kan verschuiven naar andere landen in en buiten Europa."

Ook voor kunstmestfabriek van Yara in het Zeeuwse Sluiskil, de grootste in Europa, wordt het moeilijker om te concurreren. Net als voor chemiebedrijf Dow Chemical in Terneuzen, ziet Tezel. In alle gevallen gaat het om Nederlandse vestigingen van grote multinationals met een hoofdkantoor in het buitenland.

"Ze maken soms dagelijks beslissingen over waar het het goedkoopste is om te produceren. Dus als we in Nederland de kosten structureel hoger maken dan in concurrerende landen dan verwacht ik niet dat deze bedrijven in Nederland blijven produceren en investeren", vertelt Tezel.

Omgevallen aluminiumproducent

Omdat het om multinationals gaat vallen de bedrijven niet onmiddellijk om. Dat was anders met de aluminiumproducent Aldel in Delfzijl. Die fabriek ging in 2022 al failliet en had te maken met vergelijkbare problemen als Nyrstar nu. De zinkfabriek in Budel is eigendom van Trafigura dat kapitaalkrachtig genoeg is om de vestiging ondanks verliezen, een tijdje stationair te laten draaien.

Gülbahar Tezel verwacht moeilijke jaren voor de energie-intensieve industrie in Nederland. "Wij zien eigenlijk overal een significante verlaging van de toekomstige winsten van de energie-intensieve industrie."

Net als Aldel draait Nyrstar volledig op elektriciteit, in het geval van de zinkfabriek ook nog eens volledig duurzaam, vertelt algemeen directeur Henk Leendertse. Het bedrijf wil de fabriek aanpassen zodat het beter mee kan bewegen met de uurprijs van elektriciteit en tegelijkertijd de jaarlijkse zinkproductie gelijk kan houden.

Tegenwoordig is de elektriciteitsprijs laag of zelfs negatief bij veel aanbod van zon en wind. Op andere momenten van de dag ligt de elektriciteitsprijs juist erg hoog. Door de productie mee te laten bewegen met de elektriciteitsprijs kan de fabriek goedkoper produceren. Op die manier functioneert de zinkfabriek ook als een soort batterij voor het hoogspanningsnet en kan het helpen om netcongestie te verminderen.