Veel Russen in de kou door verouderde stadsverwarming en corruptie

• Geert Groot Koerkamp

  correspondent Rusland

Sinds eind december zijn grote delen van Rusland in de greep van extreme winterkou en de problemen die de ijzige temperaturen met zich meebrengen. Tienduizenden Russen zaten rond de jaarwisseling en daarna in de kou door gesprongen waterleidingen en verwarmingsbuizen, uitgevallen elektriciteit en andere ongemakken. Miljoenensteden als Novosibirsk, Krasnojarsk en ook Moskou werden niet gespaard

De onrust en woede was plaatselijk zo groot dat regionale gouverneurs de situatie moesten sussen en zelfs president Poetin zich er persoonlijk mee moest bemoeien. Hij gaf opdracht een centrale bij Podolsk, onder de rook van Moskou, te renationaliseren.

Stadsverwarming

In de Russische steden zijn de meeste inwoners afhankelijk van stadsverwarming. In soms enorme centrales wordt water verhit en vervolgens rondgepompt, een omslachtig proces waarbij enorm veel energie verloren gaat. Als er problemen zijn met zo'n centrale of met het leidingennetwerk treft dat meteen duizenden mensen.

In Moskou daalde het kwik deze winter tot rond de 30 graden onder nul, iets wat decennialang niet is voorgekomen. Toch zijn niet die lage temperaturen de oorzaak van alle ellende, ze hebben de Russen wel op veel plaatsen tegelijk met de neus op de pijnlijke realiteit gedrukt.

Haperende infrastructuur

De haperende infrastructuur is in Rusland een probleem van alle tijden, of in ieder geval van de laatste decennia. Elke winter gaat het mis, dan hier, dan daar. Vaak in verafgelegen provinciestadjes waar de problemen het landelijke nieuws niet halen. Dat gebeurt wel wanneer inwoners van grote steden de dupe worden, zoals deze winter. Maar ook in Moskou is het lang niet voor het eerst dat hele flatgebouwen in de kou zitten.

Ook de bewoners van deze flat in Moskou zitten regelmatig in de kou:

De oorzaken zijn genoegzaam bekend. De meeste bestaande leidingen - voor verwarming, watertoevoer en riolering - liggen er al veertig jaar, of soms nog veel langer, ze dateren uit de Sovjettijd. Het netwerk is grotendeels versleten en dringend aan vervanging toe.

Schattingen lopen uiteen

De schattingen over de omvang van het probleem lopen uiteen. In regering en parlement wordt vaak gesproken van zo'n 40 procent van de leidingen, die met onmiddellijke ingang zouden moeten worden vervangen, maar elders worden hogere percentages genoemd, tot 70 procent. Dat zijn landelijke cijfers. In de provincie Moskou - zo groot als Nederland - zou het gaan om ongeveer 60 procent. Maar het blijven allemaal schattingen, want gericht onderzoek is er nooit naar gedaan.

Experts luiden al heel lang de noodklok, maar ondanks talrijke beloftes gebeurt er in de praktijk weinig, waardoor de situatie blijft verslechteren. Met de huidige financiering kan het volgens sommige experts wel zeventig jaar duren voor de problemen zijn opgelost. Maar ook die karige financiering staat steeds meer onder druk, doordat in de staatsbegroting steeds meer geld opzij wordt gezet voor defensieuitgaven.

Minder geld beschikbaar

Zeker in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van maart is er de autoriteiten veel aan gelegen te laten zien dat er in ieder geval lokaal, zoals in Moskou, aan een oplossing wordt gewerkt. Zelfs al is er mede vanwege de verhoogde uitgaven voor het leger minder geld beschikbaar.

"Er wordt onvoldoende geld geïnvesteerd in de infrastructuur die nodig is voor de verwarming", zegt Maksim Kroeglov, fractieleider van de oppositiepartij Jabloko in de Moskouse gemeenteraad. "Men heeft nu inderdaad wat anders aan het hoofd, maar ik denk toch dat er toch meer geld beschikbaar zal komen. Want niemand wil dat de Russen 's winters bij min 30 bevriezen, dat is riskant."

Uitdijen

Maar geld is lang niet het enige probleem. De afgelopen decennia is in Rusland enorm veel gebouwd. Een stad als Moskou is voortdurend aan het uitdijen, wat goed te zien is aan de stadsranden. Sinds 2011 is er alleen al in Moskou 57 miljoen vierkante meter aan woningen bij gekomen. Het gros van die nieuwbouw wordt aangesloten op bestaande waterleidingen en riolering, die daar niet op zijn berekend.

Politici beloven plichtmatig verbetering, maar in de praktijk komt daar weinig van terecht. Het aanpakken van de problemen vereist naast heel veel geld ook de onafgebroken inzet van landelijke, regionale en lokale bestuurders gedurende decennia. Een weinig aantrekkelijk perspectief, temeer daar, in tegenstelling tot fraaie nieuwbouwwijken, nieuwe waterleidingen voor niemand zichtbaar zijn.

Ook corruptie is mede debet aan de problemen. De schaarse middelen die worden vrijgemaakt, komen heel vaak nooit aan op de plek van hun bestemming. Inwoners van Chimki, een voorstad van Moskou, klaagden tegen de NOS dat de problemen al 25 jaar iedere winter terugkomen en dat steeds wordt volstaan met minimale reparaties en het oplappen, niet het vervangen van oude leidingen. Veel geld blijft naar hun stellige overtuiging aan allerlei strijkstokken hangen.