Russen al dagen in de rij voor steun aan tegenstander van Poetin

• Geert Groot Koerkamp

  Correspondent Rusland

In heel Rusland staan al dagenlang duizenden mensen in de rij om hun steun te geven aan de liberale politicus Boris Nadezjdin, die wil meedoen aan de presidentsverkiezingen van 17 maart. Daarvoor heeft hij minstens 100.000 handtekeningen nodig, uit alle delen van het land.

De weinig charismatische 60-jarige Nadezjdin is voor het brede publiek vooral een onbekende, hoewel hij al sinds het begin van de jaren negentig actief is in de landelijke en regionale politiek. Hij heeft in zijn loopbaan met diverse partijen samengewerkt.

Maar nu is hij de enige potentiële kandidaat die zich openlijk uitspreekt tegen het Russische optreden in Oekraïne.

Opmerkelijk schouwspel

Dat biedt Russen die het daarmee eens zijn voor het eerst sinds de Russische inval de mogelijkheid legaal en veilig hun standpunt kenbaar te maken, simpelweg door in de rij te gaan staan en een handtekening te zetten. Ze hebben daar massaal gebruik van gemaakt en dat biedt een opmerkelijk schouwspel.

Verschillende mensen in de rij voor het campagnebureau van Nadezjdin in Moskou zeggen desgevraagd dat ze er in de eerste plaats voor zichzelf staan, en ook om te zien hoeveel gelijkgestemden er zijn. Ook als Nadezjdin niet wordt toegelaten tot de race is hiermee voor het eerst aanschouwelijk gemaakt dat veel Russen niet achter de politiek van het Kremlin staan.

Kritiek leveren op wat in Rusland een 'speciale militaire operatie' wordt genoemd is verboden. Sinds februari 2022 zijn meer dan 20.000 mensen opgepakt bij anti-oorlogsprotesten. Velen zijn tot jarenlange gevangenisstraffen veroordeeld wegens het 'discrediteren' van de Russische strijdkrachten of het verspreiden van 'nepnieuws'. Vaak ging het daarbij simpelweg om het verspreiden of citeren van informatie die in strijd is met de officiële lijn.

In december werd Nadezjdin door de centrale kiescommissie toegelaten tot de aanloopfase voor de verkiezingen. De regionale politica en journaliste Jekaterina Doentsova werd dat recht ontzegd, omdat er volgens de kiescommissie problemen waren met de door haar ingeleverde handtekeningen voor haar eerste registratie.

Doentsova, die op sociale media meer dan 300.000 volgers heeft, vocht het besluit vergeefs aan bij het hooggerechtshof. Daarop verklaarde zij Nadezjdin te willen steunen. Dat zoveel Russen gehoor zouden geven aan die roep om steun was niettemin een verrassing.

Voor 31 januari moet Nadezjdin de benodigde handtekeningen hebben verzameld in meer dan de helft van de Russische regio's. Dat mogen er per regio niet meer zijn dan 2.500, wat betekent dat Nadezjdin in ten minste veertig regio's voldoende steun moet verwerven. Ook als dat lukt, hebben veel van zijn aanhanger er weinig vertrouwen in dat zijn naam straks ook daadwerkelijk op het stembiljet komt. Dat zal pas half februari bekend zijn, als de kiescommissie alle ingeleverde handtekeningen en documenten heeft bestudeerd.

Voor Nadezjdin is de teller de 100.000 al gepasseerd, maar de verdeling over het land is onevenwichtig. Zijn campagneteam heeft daarom de ambities bijgesteld en streeft nu naar 150.000 handtekeningen. Dat biedt een extra kans 'problematische' handtekeningen eruit te filteren, waarbij bijvoorbeeld een cijfer uit het paspoortnummer ontbreekt, of het adres een foutje bevat.

In de nog altijd lange rij voor het kantoor in Moskou staan veel mensen die zijn ingeschreven in andere Russische regio's. Ook Russen in het buitenland kunnen hun handtekening zetten, bijvoorbeeld ook in Amsterdam. Al die handtekeningen moeten tijdig naar Rusland worden gebracht.

Andere tegenkandidaten

Nadezjdin is kandidaat gesteld door een kleine liberale oppositiepartij, die niet is vertegenwoordigd in het parlement. Wie niet namens een partij wil meedoen, maar als onafhankelijk kandidaat, moet 300.000 handtekeningen verzamelen.

President Vladimir Poetin heeft voor die optie gekozen, om te demonstreren dat zijn kandidatuur brede steun geniet. Volgens Poetins campagneteam zijn inmiddels 2,5 miljoen handtekeningen verzameld voor de zittende president. Maar dat heeft nergens geleid tot lange rijen. Poetins woordvoerder Dmitri Peskov liet vandaag weten dat het Kremlin in Nadezjin geen rivaal ziet.

Andere kandidaten zijn de 75-jarige Nikolaj Charitonov (Communistische Partij), de 56-jarige Leonid Sloetski (Liberaal-Democratische Partij, eerder geleid door de in 2022 overleden Vladimir Zjirinovski) en de 39-jarige vice-voorzitter van de Staatsdoema Vladislav Davankov (partij Nieuwe Mensen). Al deze parlementaire partijen zijn loyaal aan het Kremlin en stemmen vaak allemaal mee met de Kremlinpartij Verenigd Rusland.