Onderzoek: pomphouders rekenen lagere benzineprijs traag door aan klant

Pomphouders profiteren van de schommelingen in de oliemarkt, ten koste van de consument. Als de olieprijs stijgt, stijgen de pompprijzen rap, maar als de olieprijs daalt gaat de prijsdaling van benzine langzamer. Dat blijkt uit onderzoek in economenvakblad ESB.

In de periode 2007 tot 2023 kostte dit de consument tussen de 2,2 en 4,8 cent per getankte liter. Oftewel: voor iemand die een keer per maand gemiddeld 40 liter tankt gaat het al snel om een paar honderd euro over de hele periode.

Het onderzoek werd gedaan door Stef de Jong, econoom bij toezichthouder de Autoriteit Consument & Markt (ACM). Hij ziet meerdere oorzaken voor het gegeven dat de prijs sneller omhoog gaat dan omlaag. Deels lijkt het te komen doordat consumenten minder goed naar lagere prijzen zoekt als de prijs daalt.

Een andere oorzaak die De Jong aanhaalt is dat pomphouders elkaars prijzen in de gaten houden en er sprake is van stilzwijgende verstandhouding. Het systeem van openbare adviesprijzen voor autobrandstoffen helpt de pomphouders daar mogelijk bij.

Geen verboden kartelafspraken

Tot slot kan het zo zijn dat de hele keten langzamer reageert op prijsdalingen. Als de olieproductie bijvoorbeeld sterk wordt opgevoerd, dan kunnen de prijzen slechts beperkt dalen, omdat er op korte termijn dan een tekort aan opslag en verwerkingscapaciteit is.

"Hoe dan ook is het effect schadelijk voor consumenten", schrijft De Jong. Hij wijst erop dat het voor de ACM moeilijk is om dit marktprobleem op te lossen. Het valt nu buiten het werkveld van de toezichthouder omdat er geen sprake is van verboden kartelafspraken. Hij hoopt daarom op extra mogelijkheden voor de ACM om beter te kunnen ingrijpen.

Zware concurrentie pomphouders

"De cijfers zullen vast kloppen", zegt een woordvoerder van de Belangenvereniging Energie- en Tankstations (BETA). "Maar de mogelijke oorzaken die de onderzoeker aanwijst vind ik niet zo sterk. De belangrijkste reden voor een prijsdaling is volgens mij de onderlinge concurrentie tussen pomphouders. Als er een prijsvechter in het dorp gaat stunten, zal de rest toch moeten volgen."

De vraag rijst of er wel genoeg concurrentie is om dergelijke prijsdalingen in te zetten als de olieprijs daalt. "Uit eigen ervaring weet ik dat de concurrentie op pompstation-niveau best wel hevig is", aldus de BETA-woordvoerder.