Hooggerechtshof Italië: fascistische groet niet altijd strafbaar

• Heleen D'Haens

  correspondent Italië

Het brengen van de zogenoemde 'Romeinse groet', de term die in Italië gebruikt wordt voor de Hitlergroet, is slechts in sommige gevallen een misdrijf. Dat is het oordeel van het Italiaanse hooggerechtshof. Alleen wanneer de groet een gevaar oplevert voor de openbare orde achten de hoogste rechters van Italië het gebaar strafbaar.

De uitspraak is de voorlopig laatste stap in een jarenlange juridische strijd tussen het Openbaar Ministerie en enkele extreemrechtse activisten. Die werden in 2016 aangeklaagd, nadat ze de groet hadden gebracht bij een neofascistische herdenkingsceremonie. Zoals gebruikelijk bij deze bijeenkomsten, die vaker plaatsvinden, hadden de activisten de kreet 'Presente' geroepen, terwijl ze hun rechterarm uitstrekten.

Omdat verheerlijking van het fascisme volgens de Italiaanse wet verboden is, werden acht van hen door het OM in Milaan vervolgd. In eerste aanleg werden de neofascisten vrijgesproken, maar in beroep werden ze schuldig bevonden. Ze werden veroordeeld tot twee maanden cel en 200 euro boete per persoon.

Soortgelijke zaken in het verleden kenden verschillende uitkomsten, omdat de wetgeving niet eenduidig is. Het gerechtshof in Milaan had daarom het hooggerechtshof voor eens en voor altijd om duidelijkheid verzocht.

Opruiende context

Of het gebaar strafbaar is hangt af van de context, oordeelt de hoogste rechter dus nu. De rechters maken onderscheid tussen een herdenkende context, waarin de groet volgens hen legaal is, en een opruiende context, waarin de groet illegaal is. "Onze juridische democratie is sterk en in staat om het onderscheid te maken", luidde de uitspraak van procureur-generaal Pietro Gaeta.

"Het is duidelijk dat de fascistische groet individueel gevoelig kan liggen", voegde hij eraan toe. Maar het wordt pas een misdrijf "als hij een concreet gevaar inhoudt voor de openbare orde. Het kan niet zo zijn dat er verschillende uitspraken zijn, zoals de vlekken van een luipaard, waarbij dezelfde groep door een rechtbank vrijgesproken wordt en door een andere wordt veroordeeld."

Het hof bepaalde dan ook dat de extreemrechtse activisten het recht hebben om opnieuw in beroep te gaan tegen hun straf. "Als er geen sprake is van een poging om de fascistische partij opnieuw op te richten, of om te discrimineren, is de groet dus duidelijk geen misdrijf," zegt de advocaat van twee van de beklaagden tegen de krant La Repubblica.

Volgens hem geldt dat "voor alle duizenden herdenkingen die in Italië zijn gehouden in de laatste zeventig jaar. Het is aan het OM om het tegendeel te bewijzen."

Recente ophef in Rome

Naar de uitspraak werd in Italië met spanning uitgekeken vanwege een recenter voorval in Rome. Daar brachten vorige week duizenden leden van extreemrechtse groeperingen de fascistische groet tijdens een jaarlijkse ceremonie waarbij de moord op enkele neofascisten in de jaren 70 wordt herdacht.

De beelden van die bijeenkomst gingen viraal en maakten veel los. Op basis van beeldmateriaal heeft de politie zo'n 100 mensen geïdentificeerd die deelnamen aan de ceremonie. Tien van hen worden vervolgd.

Of ook zij vrijgesproken zullen worden, is op basis van deze uitspraak niet zeker. De procureur-generaal heeft benadrukt dat die recente bijeenkomst in Rome verschilt van de herdenking in 2016, waarop de uitspraak van toepassing is.

"Een bijeenkomst met 5000 mensen is iets anders dan vier nostalgische mannen die voor een grafsteen staan op een provinciekerkhof, van wie een z'n arm opsteekt", zei hij. "Er moet onderscheid gemaakt worden tussen een herdenkingsdoel en een potentieel gevaar voor de openbare orde."