Foto's vrijgegeven van Colossus, eerste topgeheime computer
Ooit was hij zo topgeheim dat zelfs zijn monteurs niet wisten waar hij voor gebruikt werd. Maar op zijn tachtigste verjaardag mag de Britse inlichtingendienst GCHQ foto's delen van Colossus, het apparaat dat kan worden gezien als de eerste moderne computer.
Op 18 januari 1944 werd Colossus afgeleverd op Bletchley Park, waar de slimste wiskundigen en computerpioniers werden ingezet om de Duitse codeberichten te kraken. Daar ontcijferde bijvoorbeeld Alan Turings 'Bombe' al enkele jaren de nazi-berichten in de Enigma-code.
Colossus moest aan de slag met de code die Hitler gebruikte om met zijn generaals te communiceren. Daarvoor werd een nieuwe technologie ingezet: mechanische schakelingen werden vervangen door 2500 elektronenbuizen, waardoor Colossus veel sneller was dan zijn voorgangers.
Daarmee was Colossus feitelijk de eerste elektronische computer. Het apparaat kon 5000 karakters per seconde verwerken. Een versleuteld bericht kon zo binnen enkele uren worden gekraakt, in plaats van dat codekrakers er wekenlang op moesten zwoegen.
De machine had nog weinig weg van de latere pc's. Colossus woog 1000 kilo, was 2 meter hoog en nam een volledige kamer in beslag. Software bestond nog niet, Colossus werd geprogrammeerd door schakelaars, stekkers en kabels om te zetten. Pas toen microchips de vacuümbuizen gingen vervangen werden computers minder log.
Uiteindelijk zou Bletchley Park tien Colossi inzetten. Hun extra rekenkracht kwam precies op het goede moment: in aanloop naar D-day werden berichten ontcijferd waaruit bleek dat Hitler de invasie bij Calais verwachtte, niet in Normandië. Doordat uiteindelijk 63 miljoen karakters werden ontsleuteld zou de oorlog volgens sommige schattingen twee jaar eerder zijn geëindigd.
Na de oorlog werden acht exemplaren ontmanteld. Omdat de laatste twee, Red en Blue, tijdens de Koude Oorlog werden ingezet om Sovjet-geheimen te onthullen, bleef het bestaan van de computer topgeheim. Pas deze eeuw werd het bestaan ervan eindelijk onthuld.
Doordat Colossus zo geheim was wisten ook personen die er regelmatig mee werkten niet precies wat hij kon, vertelt een GCHQ-technicus in het persbericht dat bij de nieuwe foto's werd gepubliceerd.
"Het was niet aan mij om dat te weten", herinnert Bill Marshall zich. "Het was mijn werk om hem te maken als hij stuk was. Daar had ik wat schakelschema's voor, geen gedetailleerde handleiding."
Marshall is verheugd dat hij met zijn werk een klein beetje heeft bijgedragen aan dit belangrijke apparaat. "We kunnen allemaal trots zijn op wat er is bereikt in naam van de nationale veiligheid."