Terschellingers en wetenschappers bundelen krachten in strijd tegen klimaatverandering

Kennisinstituut Deltares heeft een klimaatmodel gemaakt van Terschelling. Het is onderdeel van een groot onderzoeksproject, waarin de komende jaren wordt uitgezocht hoe het eiland zich kan wapenen tegen de effecten van klimaatverandering.

In de kustgebieden staat door klimaatverandering de beschikbaarheid van genoeg zoet water onder druk. Hetere en drogere zomers in combinatie met zeespiegelstijging leiden tot verzilting en een tekort aan zoet water.

Een eiland als Terschelling, omringd door de Noordzee en de Waddenzee, is hier volgens betrokken onderzoekers in het bijzonder gevoelig voor, vanwege de beperkte beschikbaarheid van zoetwater op het eiland zelf en gelimiteerde wateraanvoer van buitenaf. Het eiland is volledig afhankelijk van de regen die valt.

Sinds 2022 onderzoeken wetenschappers, overheden, bedrijven, natuurverenigingen en inwoners hoe zoet water er kan worden vastgehouden en welke oplossingen er voor de landbouw en de natuur zijn. Terschelling fungeert als een soort proeftuin, waar betrokken partijen kennis uitwisselen, oplossingen bedenken en uitproberen.

Zoetwaterbel

Onderdeel van het project is het klimaatmodel dat door Deltares is ontwikkeld. Het model moet uiteindelijk de eilanders helpen om zich aan te passen aan de effecten van klimaatverandering. "Wij hebben een computermodel gemaakt waarin je alle elementen van zo'n eiland stopt, zoals de ondergrond, sloten en duinen", legt onderzoeker Vince Kaandorp van Deltares uit aan Omrop Fryslân.

Met het model kan worden berekend wat de effecten van klimaatverandering zijn op het zoetwater op het eiland. Onder de duinen van Terschelling zit een grote zoetwaterbel, die drijft op zout water. Als de zeespiegel stijgt, stijgt ook het zoute water. En dat drukt de zoetwaterbel erbovenop ook naar boven.

"We hebben nu met dat model gekeken naar wat we bijvoorbeeld in 2050 of 2100 kunnen verwachten", zegt Kaandorp. Dit gebeurt onder andere aan de hand van KNMI-scenario's en voorspellingen van de zeespiegelstijging. "Dan zie je dat het natter wordt in de duinen, want de grondwaterspiegel gaat stijgen", zegt Kaandorp. "En dat heeft dan weer consequenties voor de duinranden waar ook woningen staan of campings liggen."

Er worden nu ook al maatregelen genomen om de zoetwatervoorraad van het eiland zo goed mogelijk te beschermen en te behouden. Maar ook met zo'n aanpak loop je tegen grenzen aan, zegt Kaandorp. "Als je het op de lange termijn bekijkt, zijn er natuurlijk omslagpunten. Dat je ziet dat het niet meer helpt. Dan moet je kijken naar andere oplossingen. Kan ik op een andere manier drinkwater winnen of zijn er andere aanpassingen die ik moet gaan doen?"

Het klimaatmodel wordt in het onderzoeksproject gecombineerd met veldproeven, het monitoren van grondwaterpeilen en het zoutgehalte van het water in de polder, waar de melkveehouders van Terschelling werken.

Andere soorten gras

Velen van hen doen zijn ook betrokken bij het project, zoals Gerard Cupido. Hij doet mee aan een van de veldproeven. "We hebben twee jaar geleden dertien verschillende soorten gras ingezaaid. Stroken van tien meter breed. Daarvan hebben we geleerd dat bepaalde soorten goed kunnen omgaan met de omstandigheden hier. Die kunnen nogal heftig zijn."

Hij heeft zelf ook wat aan de onderzoeken, zegt hij. "We willen kijken hoe we hier verder kunnen met misschien andere soorten gras, de verzilting die eraan zit te komen en het watergebruik", zegt hij. "Dat is niet alleen belangrijk voor ons bedrijf, maar voor het hele eiland."

Frontlinie van de klimaatverandering

Wetenschapper Mindert de Vries is vanuit hogeschool Van Hall Larenstein betrokken bij het onderzoeksproject. "Het is een ontzettend interessant proces dat we hier op het eiland hebben", zegt hij. "Bijna alle partijen die op het eiland met water te maken hebben, hebben we om de tafel."

Door met alle betrokkenen in gesprek te gaan, wordt bekeken welke belangen en problemen de partijen hebben. "Samen proberen we erachter te komen hoe we vooruit kunnen komen. Dat is een proces dat stapje voor stapje vooruitgaat."

Het is geen toeval dat dit op Terschelling gebeurt, zo maakt De Vries duidelijk. "Terschelling is als eiland helemaal door zee omringd en dat is natuurlijk in de frontlinie van de klimaatverandering", zegt hij.

Wat het project aan kennis, ervaring en oplossingen voor Terschelling zal opleveren, kan ook de rest van het land van profiteren, denkt De Vries. "We denken dat het een heel goed voorbeeld is voor de andere eilanden, maar mogelijk ook voor het vasteland."