Wanhoop drijft Keniaanse vrouwen naar de Golfstaten, daar wacht vaak misbruik

• 

  Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Kenia wil meer vrouwen als huishoudhulp naar de Golfstaten sturen. Groeiende arbeidsmigratie is goed voor de economie, omdat al die Kenianen geld overmaken naar huis. Maar vrouwen betalen daar een hoge prijs voor.

Een mop pakte ze soms, de bazin van Brenda Odhiambo (26) in Saudi-Arabië. Om haar met de stok te meppen toen ze klaagde over haar werkdagen van soms achttien uur. "Ze behandelde me als haar bezit, als een slaaf en pakte van alles om me te slaan."

Een half jaar eerder had de Keniaanse de kans gegrepen om geld te gaan verdienen voor haar gezin in Kenia. Een agentschap in Kenia, dat vrouwen rekruteert als arbeidsmigrant, beloofde haar een goed gezin in Saudi-Arabië om voor te werken. Haar contract kreeg ze pas op het vliegveld en was grotendeels in het Arabisch.

Direct na aankomst werd haar paspoort ingenomen door een lokale vertegenwoordiger. Die gaf het aan haar werkgever. "De vrouw des huizes zei letterlijk 'ik heb je gekocht'", zegt Odhiambo. "Ik werd gezien als handelswaar. Het was een hel."

Nu, terug in Kenia, deelt ze haar verhaal zoveel mogelijk, in de hoop dat het vrouwen ervan weerhoudt om te vertrekken. Want velen willen juist weg.

'Geen andere keus'

In een buitenwijk van Nairobi staan tientallen vrouwen in een grote keuken van een huishoudschool. Rijst en kip, dat vinden ze lekker in Saudi-Arabië, zegt een instructrice. De overheid heeft het verplicht gemaakt dat vrouwen getraind worden voordat ze vertrekken.

De 21-jarige Vivian Katimo is een van de cursisten. Met een babydoekje maakt ze de billen van een plastic pop schoon. "Ik heb geen andere keus. Ik moet geld voor mijn dochter verdienen. Er zijn hier weinig banen en ze zijn slecht betaald."

De vraag naar Keniaanse hulpen is groot, want we staan bekend als harde werkers, zegt de directrice van de school, Edith Muronga. "De vraag is groot, het is niet te stoppen." Ze trainde de afgelopen vier jaar 15.000 vrouwen voor werken in het buitenland.

De arbeidscontracten zijn voor twee jaar. De cijfers van het aantal arbeidsmigranten dat momenteel is uitgezonden lopen uiteen. In 2022 noemde de autoriteiten een getal van 80.000 Kenianen die in de Golfstaten zijn. In maart waren dat er al 170.000 en in augustus 200.000, van wie er 151.000 als hulp werken. Ook mannen gaan voor eenvoudige banen, zoals chauffeur en bewaker.

President wil meer

De regering wil dat het nog harder gaat groeien. President Ruto zei onlangs dat hij 350.000 Kenianen in Saudi-Arabië wil hebben en dat hij bilaterale overeenkomsten wil sluiten voor migratie met Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten.

Het is een manier om te laten zien dat hij de hoge werkeloosheid aanpakt, zonder banen thuis te creëren. En om geld het land in te krijgen. In 2022 werd er door de Keniaanse diaspora een recordbedrag van ruim 4 miljard dollar naar huis gestuurd. Het brengt meer in het laadje dan grote exportproducten zoals thee.

Terwijl de overheid duwt, probeert de organisatie Kituo Cha Sheria de migratie juist te stoppen. Advocaat John Mwariri bladert door een vuistdik dossier met verhalen van slachtoffers. "Deze vrouw is verbrand door haar werkgever." Hij wijst naar een foto met afschuwelijke wonden op een arm. "Onze regering duwt ze de slavernij in."

Meer vrouwen naar de Golfstaten betekent meer vrouwen die slachtoffer worden van misbruik. Vaak gaat het om het afpakken van paspoorten, lange werkdagen en weinig salaris. Veel vrouwen voelen zich gevangen. Volgens een internationaal onderzoek heeft meer dan 60 procent te maken met fysiek of seksueel geweld.

Deze wandaden gebeuren al veel langer. Het leidde een aantal jaren geleden zelfs tot een tijdelijke migratiestop in Kenia. Maar de overheid zegt dat er maatregelen genomen zijn om de vrouwen te beschermen, zoals een meldpunt. Ook zijn er regels over minimumloon en werktijden, maar die worden niet nageleefd. In de praktijk zien vrouwen er in ieder geval weinig van terug.

'Vrouwen staan er alleen voor'

Het is lastig om te controleren wat er gebeurt achter gesloten deuren in de gezinnen waar ze werken, zegt Mwariri, maar de hulp als het misgaat kan wel beter geregeld worden. "Nu kunnen de vrouwen nergens naartoe en staan ze er alleen voor."

Na haar mishandeling zocht Brenda hulp bij haar aanspreekpunten in Kenia en in Saudi-Arabië, maar die gaven niet thuis. En toen ze voor de poort van de Keniaanse ambassade stond, werd ze weggestuurd.

Op de huishoudschool gaan ze verder met het volgende onderdeel. Een glazen tafel schoonmaken, zonder strepen achter te laten. "Een goede voorbereiding kan hen beschermen", zegt de directrice. "Goed werk betekent hopelijk een tevreden werkgever."

Nieuweling Vivian kent de verhalen over misbruik, maar het houdt haar niet tegen. Wanhoop drijft deze alleenstaande moeder. "Hopelijk tref ik wel een goede baas." Al over een paar weken weet ze of dat klopt.