Russische hooggerechtshof verbiedt 'extremistische lhbti-beweging'

• 

  Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

"Wat een nachtmerrie. We zagen het allemaal aankomen en toch wil ik het liefst mijn hoofd tegen de muur slaan", vertelt de 22-jarige Tima, een flamboyante lesbienne in Moskou, die de regenboogkleuren uitdraagt in haar haar, kledingstijl, op haar laptop en bankpassen.

Het Russische hooggerechtshof heeft vandaag ingestemd met een wet die de "internationale lhbti-beweging" als extremistisch bestempelt en alle activiteiten in Rusland verbiedt. Daarmee is de 'beweging' op dezelfde lijst beland als Al-Qaida, IS en ook Navalny's anti-corruptie organisatie.

"Bij eerdere wetten was het risico vooral intimidatie of hoge boetes, maar met deze wet kunnen we jarenlang in de gevangenis belanden als we betrapt worden op 'iets' dat met homoseksualiteit te maken heeft. Dit is complete en uiterst gevaarlijke waanzin", vertelt Tima geëmotioneerd.

Ernstige juridische gevolgen

Een "organisator van lhbti-activiteiten" kan tot tien jaar gevangenisstraf krijgen. Op 'financiering van de beweging' staat 8 jaar cel en iedereen die 'deelneemt aan lhbti-activiteiten' kan strafrechtelijk worden vervolgd. Daarop staat twee tot zes jaar gevangenisstraf.

Maar hoe kan iets dat niet bestaat als organisatie, worden erkend als extremistisch? Daar breken mensenrechtenactivisten en advocaten zich het hoofd over, waaronder Vladimir Komov van Delo LGBT+. "De Russische autoriteiten doen alsof er een verenigde organisatie is, met een lidmaatschapskaart en statuten. Uiteraard is dit niet het geval en bovendien is het in tegenspraak met de Russische wet. In onze grondwet staat duidelijk dat lhbti-ers worden erkend als een sociale groep en niet als deelnemers aan de beweging of organisatie", aldus Komov.

Juridisch wordt het volgens Komov lastig om mensen massaal te bestempelen tot 'lid' van een 'lhbti-beweging', maar dat maakt het niet minder gevaarlijk. "Het is heel typerend voor Rusland, dat ze nieuwe wetten aannemen zonder juridische definities. Ze zullen onze symboliek, zoals de regenboogvlag, gaan gebruiken om iets als extremistisch te bestempelen en op basis daarvan zaken gaan verzinnen. Op die manier kunnen Russen dan in de gevangenis belanden."

"Het is een diep cynische zet, gericht op het ontmenselijken en vervolgen van de hele lhbti-gemeenschap", aldus Marie Struthers, directeur van Amnesty International in Centraal-Azië. "Iedere lhbti-er in Rusland wordt hiermee overgeleverd aan de willekeur van de autoriteiten."

Minder hulp aan lhbti'ers

Tima is bang dat onder deze wet vooral hulporganisaties gaan lijden: "Bijvoorbeeld organisaties die medische zorg bieden, die homoseksuele mannen in Tsjetsjenië uit martelgevangenschap bevrijdden of die transgenders bijstaan in hun transitie. Zij zullen niet meer kunnen bestaan. Vrijwilligers lopen gevaar en er zullen geen mensen meer zijn die geld doneren, omdat niemand naar de gevangenis wil."

Vrijwel alle onafhankelijke Russische media, die vanuit het buitenland opereren, hebben vandaag hun logo's veranderd in de regenboogvlag, uit solidariteit met de lbhti-gemeenschap:

Tien jaar geleden werd 'homo-propaganda' voor het eerst verboden voor minderjarigen in Rusland. Films en boeken werden gecensureerd en uit de bioscopen en winkels gehaald. Vorig jaar werd het verbod op 'homo-propaganda' uitgebreid naar alle leeftijden en afgelopen zomer werden geslachtsveranderende operaties verboden, net als het wijzigen van iemands geslacht in het paspoort. Dat heeft grote gevolgen voor mensen die zich identificeren als vrouw, maar formeel dienstplichtige mannen zijn ten tijde van oorlog.

Anastasia was net op tijd, maar voor anderen wordt het wéér moeilijker:

De veroordeling van alles wat met homoseksualiteit te maken heeft, gecombineerd met een sterke antiwesterse retoriek is al jaren een trend in Rusland, maar het past ook goed in de campagne die het Kremlin voert voor de presidentsverkiezingen in maart 2024. Er wordt alles aan gedaan om het maar niet over de oorlog in Oekraïne te hebben. De focus ligt op het gezinsleven, de Russische cultuur en tradities. Poetin profileert zichzelf graag als beschermer van de traditionele Russische waarden, waar hij nu een 'heilige oorlog' voor voert in Oekraïne.

"Vandaag de dag worden homofobe vooroordelen en traditionele waarden in Rusland gebruikt om een ideologie te vormen die de oorlog rechtvaardigt", zegt Igor Kotsjetkov, een van de oprichters van het Russische LGBT-network. "De autoriteiten zeggen dat het Westen ons lhbti-waarden opdringt en noemt het Westen de grote vijand. Alles wat uit het Westen komt, is van het kwaad afkomstig en moet worden bestreden."

Gewenste vrijheid

In een samenleving waarin de haat onder de Russische bevolking tegen de queergemeenschap sterk groeit, denkt de 22-jarige Tima voor het eerst in haar leven na over emigratie. "Laatst was ik op een feestje in een homoclub en dacht ik opeens: wat als er hier ook gebeurt wat er in Orlando is gebeurd, een schietpartij in een homobar waarbij 50 mensen omkwamen?"

"Na al die aangescherpte wetten en zelfs na het uitbreken van de oorlog ben ik gebleven, maar iedereen heeft een grens. Afgelopen zomer was ik in Europa en bezocht ik voor het eerst een Pride-optocht. Ik zag een homopaar van in de vijftig elkaars hand vasthouden. Dat heeft iets in me losgemaakt, die vrijheid wil ik ook."