In alle haast begraven Palestijnen in Gaza hun doden in massagraven

• Eliane Lamper

  redacteur Online

Uit Gaza komen dagelijks beelden van rijen met Palestijnse mannen, vrouwen en kinderen, hun lichamen ingepakt in witte doeken. Dagelijks worden er burgers gedood bij Israëlische luchtaanvallen, waardoor er een tekort is ontstaan aan lijkwaden en plekken om de vele lichamen te begraven.

"We wikkelen de lijken in plastic, daarna worden ze in een lijkwade begraven", zegt Mohammed Abu Hatab, die in het mortuarium van het al-Najjar-ziekenhuis in het zuidelijke Rafah al honderden doden heeft moeten inwikkelen. Door het tekort worden gezinnen soms met elkaar in een lijkwade begraven, of in andere doeken.

"Er wordt hier zo'n groot bloedbad aangericht, dat we mensen soms zonder wade hebben moeten begraven", zegt Abu Hatab. Bij een islamitische begrafenis wordt de overledene normaal gesproken in meerdere lijkwades gewikkeld. Dat zijn grote witte doeken van natuurlijk materiaal. Maar nood breekt wet.

De lokale journalisten die in Gaza voor de NOS werken, gingen langs bij grafdelver Saadi Baraka in Deir al-Balah. Hij begraaft elke dag tientallen lichamen:

Inmiddels zijn meerdere vrachtwagens met onder meer lijkwaden via de Rafah-grensovergang de Gazastrook binnengekomen. Maar die bereiken alleen het zuiden van Gaza, het noorden is door het leger afgesloten.

De inwoners van Gaza moeten noodgedwongen ook andere rituelen overslaan. Het lichaam kan niet gewassen worden, er is geen afscheid thuis bij de nabestaanden en geen gebed in de moskee. Vaak is er alleen plek in een massagraf. "Het is niet mogelijk om het verdriet met elkaar te delen", zegt Marwan Al Hams, directeur van het al-Najjar-ziekenhuis.

Nabestaanden moeten in alle haast hun doden begraven, uit angst voor nieuwe bombardementen. "Soms weten familie en vrienden niet eens dat hun geliefde al begraven is", zegt Al Hams. De elektriciteit in de Gazastrook is afgesloten door Israël, waardoor mensen elkaar slecht kunnen bereiken.

Bovendien moet een lichaam zo snel mogelijk begraven worden, omdat er in de koeling in het ziekenhuis niet genoeg plek is om ze te bewaren. Het ziekenhuis was volgens de directeur niet voorbereid op zoveel 'martelaren', zoals de doden die vallen door Israëlisch geweld door vele Palestijnen genoemd worden.

Duizenden burgerdoden

Ook is er amper plek op begraafplaatsen. In het dichtbevolkte stukje land waren voor de oorlog al weinig plekken. Oude begraafplaatsen, die al vol waren, zijn opnieuw geopend. Grafdelvers maken daar plek voor massagraven. De overheid heeft daarnaast nieuwe begraafplaatsen aangewezen en boeren bieden landbouwgrond aan.

Sinds de start van de oorlog zijn er al zeker 12.000 burgers gedood bij Israëlische bombardementen, aldus de gezondheidsautoriteiten op de Gazastrook, die onder controle staan Hamas. Hoewel de cijfers nu niet te controleren zijn, bleek hun telmethode eerder betrouwbaar . Het hoge aantal burgerdoden wijst volgens een groep deskundigen van de Verenigde Naties op een "beginnende genocide".

In Gaza zijn inmiddels veel ziekenhuizen buiten werking en is een groot stroomtekort. Lichamen kunnen daardoor helemaal niet meer gekoeld worden. De ziekenhuisdirecteur van het al-Shifa-ziekenhuis, het grootste ziekenhuis in Gaza, meldde bijvoorbeeld dat uit nood zeker 170 lichamen zijn begraven in een massagraf op de binnenplaats.

Identificeren van kinderen

Na bombardementen zijn niet alle slachtoffers te identificeren. Ze zijn onherkenbaar geworden, of er zijn geen familieleden meer in leven om hun identiteit te bevestigen. Dat is ook bij veel gewonde kinderen het geval. In de ziekenhuizen is hier al weken een term voor: 'Wounded child, no surviving family'.

Uit angst dat kinderen niet meer te herkennen zijn na een bombardement, en dus zonder naam in een massagraf belanden, schrijven ouders met stift in grote letters hun naam op buik, armen en benen. Ze zijn dan eventueel makkelijker te identificeren door bijvoorbeeld buren of familieleden.

"Het is veel moeilijker om kinderen te herkennen", zegt Abu Hatab. Als er niemand is om te identificeren, publiceert het ziekenhuis alle kenmerken van de persoon online, in de hoop dat iemand zich nog komt melden.

In Rafah is tot nu toe iedereen geïdentificeerd, aldus Al Hams, directeur van het al-Najjar-ziekenhuis. "Ook registreren we nauwkeurig wie op welke plek ligt en wanneer ze begraven zijn. Na de oorlog kunnen nabestaanden het graf bezoeken, als ze dan nog leven."