Uitbarsting dreigt nog steeds in dorp IJsland, week na ontruiming 

Een week na de ontruiming van een dorp in IJsland is het gevaar op een vulkaanuitbarsting er nog niet geweken. Seismologen zien dat een magmatunnel zich langzaam naar de oppervlakte werkt. Of en wanneer de vulkaan uitbarst, is niet te voorspellen.

Een kleine 4000 inwoners van het dorp Grindavik kregen vorige week vrijdagavond te horen dat het dorp bedreigd wordt door de magma. Een bel van zo'n 15 kilometer lang is de oppervlakte tot zo'n 800 meter genaderd. Er worden in de omgeving giftige aardgassen gemeten.

Wetenschappers kunnen niet voorspellen op welke plek de bel door de aardkorst zal breken. Er is geen sprake van een krater zoals bij een vulkaan: de lava zoekt naar de zwakste plek in de kilometerslange breuken in het aardoppervlak. Daarbij kunnen dan lavafonteinen ontstaan van tientallen meters.

Breukvlakken

De afgelopen dagen mochten kleine groepjes inwoners begeleid door de hulpdiensten even terug naar huis om belangrijke eigendommen op te halen. Ze konden meteen de gevolgen zien van alle seismische activiteit: er zijn grote breukvlakken in wegen ontstaan en enkele gebouwen zijn al ingestort. De stroom was ook even uitgevallen in Grindavik, maar dat is inmiddels hersteld.

Er zijn de afgelopen week ook duizenden aardbevingen geregistreerd in de regio, tot een kracht van 3. Een gedeelte van het dorp is door de verplaatsing van het magma al ruim een meter gezakt. Seismologen volgen de trillingen nauwgezet om te voorspellen wat de magma gaat doen.

"Vrijdagavond werd het heel erg, toen stond het huis eigenlijk niet meer stil", zegt de Belg Hans Vera, die al jaren in Grindavik woont. "Alles bewoog constant met harde schokken ertussendoor. We dachten: dit gaan we niet meer aankijken, we gaan eventjes naar Reykjavik."

Aan het eind van die avond was duidelijk dat zijn huis niet veilig meer was: de hobbel in de weg waar hij eerst nog overheen had gereden, was uitgegroeid tot een scheur van een halve meter. Het gezin vond die avond onderdak bij zijn zus in de hoofdstad.

Kwestie van jaren?

Hoelang de onzekerheid nog duurt, durven seismologen niet te zeggen. Lang, is de vrees. "Dit schiereiland, Reykjanes, wordt gekenmerkt door lange rustperiodes van 800, 900 jaar, afgewisseld met actieve periodes die jarenlang kunnen duren", legt vulkanoloog Karen Fontijn van de Vrije Universiteit Brussel uit. Ze wijst erop dat het al sinds 2021 onrustig is in de regio, al waren uitbarstingen nooit in bewoond gebied.

Experts houden er rekening mee dat de onrust onder Grindavik dus nog lange tijd zal voortduren, als het plaatsje niet al eerder van de kaart wordt geveegd door een uitbarsting.

Vera hoopt desalniettemin zijn huis nog terug te zullen zien. Het is gebouwd op een hoger gelegen gedeelte en zou bij een uitbarsting dus misschien gespaard blijven. "Bewoonbaar wordt het niet meer, maar misschien kunnen we onze spullen recupereren", zegt hij. "We houden ons vast aan dat kleine beetje hoop."