Grote klimaatuitdaging voor nieuw kabinet: zo staan we ervoor in negen grafieken

• Judith van de Hulsbeek

  redacteur Klimaat en Energie
• Rolf Schuttenhelm

  redacteur Klimaat

Het toekomstige kabinet zal veel klimaatkeuzes moeten maken. Om de klimaatdoelen voor 2030 en 2050 te halen, moet er namelijk nog heel wat gebeuren. Hoe staan we er eigenlijk voor? Negen grafieken om 'de staat van ons klimaat' beter te begrijpen.

Allereerst de afspraken die er liggen. Nederland heeft in 2015 het Parijse klimaatakkoord van de Verenigde Naties ondertekend. De hoogste ambitie is om de opwarming te beperken tot 1,5 graad. Om dit te bereiken moet de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen rond 2050 op nul zijn en rond 2030 bij voorkeur zijn gehalveerd. Op dit moment stijgt de wereldwijde uitstoot nog. Volgens het laatste VN-rapport liggen we momenteel op koers voor een opwarming met circa 2,5 graad in 2100.

Dat de concentratie van CO2 in de atmosfeer stijgt, komt aantoonbaar door de mens. En die concentratie is bepalend voor hoeveel warmte de aarde vasthoudt, en daarmee de temperatuur.

In Nederland ligt de totale uitstoot van broeikasgassen op dit moment 31 procent lager dan in 1990. Die daling bestond aanvankelijk vooral uit de afname van 'overige broeikasgassen', zoals lachgas, methaan en cfk's. De CO2-uitstoot bleef juist lang constant en is pas de laatste jaren structureel gaan dalen (met een dip tijdens de coronacrisis).

Uit het laatste stand-van-zakenrapport van het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat we ons minimale klimaatdoel voor 2030 - 55 procent minder uitstoot - zouden kunnen halen. Maar dan moet wel alles lukken: al het vastgestelde én het voorgenomen beleid moet worden uitgevoerd en ook externe factoren als het weer moeten meezitten.

Nederland zit al volop in de energietransitie. De energievoorziening vergroent, en op sommige punten gaat dat behoorlijk snel. Zo is Nederland Europese koploper met zonne-energie (per inwoner) en wereldwijde koploper met de dichtheid van laadpalen voor elektrische auto's. In 2030 kunnen dat er zelfs zo'n twee miljoen zijn. Toch rijdt veruit het grootste deel van de auto's nu nog op benzine of diesel en wordt het grootste deel van onze elektriciteit nog opgewekt met fossiele brandstoffen.

De verduurzaming van huizen en gebouwen is een uitdaging apart. In het klimaatakkoord staat de ambitie om in 2030 2,5 miljoen huizen te isoleren (minstens energielabel D) en in 2050 zou stoken op aardgas volledig verleden tijd moeten zijn. Op dit moment zijn er nog zeker 1,4 miljoen woningen met label E, F of G. Daar staat tegenover dat zo'n 10 procent van de huizen in Nederland al helemaal gasvrij is.

Ook in het vergroenen van de industrie moeten nog grote stappen worden gemaakt. Dat vraagt grote investeringen van de overheid, internationale samenwerking en de ontwikkeling van groene waterstof en mogelijk ook ondergrondse CO2-opslag.

We kunnen wereldwijd al merken dat het klimaat steeds warmer wordt. 2023 ligt zelfs op koers om het heetste jaar ooit gemeten te worden, met onder andere uitzonderlijke hittegolven in Noord-Amerika, China en het Middellandse Zeegebied, zeldzaam warme oceanen en recordlage hoeveelheden zee-ijs rond de Zuidpool.

In Nederland merken we de klimaatverandering ook aan verandering van de seizoenen. De winters worden natter en zomerhitte neemt veel sneller toe dan de gemiddelde temperatuur. Uit de nieuwste klimaatscenario's van het KNMI blijkt bovendien dat onze zomers gemiddeld steeds droger worden, ondanks de toename van stortbuien.

Nederland moeten we dus sowieso rekening houden met meer extreem weer in de toekomst. Hoeveel je van zomerdroogte, extreme hitte en zware regen gaat merken, ligt aan je leeftijd en aan hoe snel de uitstoot - wereldwijd - wordt teruggedrongen.

Waarom de opwarming tot 1,5 graad beperken? We maakten eerder deze video over de effecten van opwarming van de aarde: